Alles over selenium

Introductie: wat is selenium?

Selenium (Se) is een sporenelement dat in kleine hoeveelheden nodig is, maar een essentiële rol speelt voor verschillende lichaamsprocessen (1). Dit mineraal is cruciaal voor de stofwisseling en de schildklierfunctie. Daarnaast is selenium nodig voor het immuunsysteem en het zenuwstelsel met een belangrijke functie voor de mentale gezondheid. Bovendien draagt selenium bij aan een gezonde lever, een goede hartfunctie en de vruchtbaarheid. De organische vorm van selenium, dat voornamelijk in voeding voorkomt, kent een hogere biologische beschikbaarheid door de binding aan aminozuren (2). Hoewel verschillende voedingsmiddelen selenium bevatten, is het seleniumgehalte afhankelijk van de omgeving (3). Zo leidt een verminderde bodemkwaliteit tot een verlaagde hoeveelheid selenium waardoor de kans op een tekort toeneemt. Daarnaast hebben ouderen, zwangeren, veganisten en mensen met medische aandoeningen een verhoogde behoefte aan selenium; dit kan worden aangevuld via voeding of suppletie.

De antioxidatieve, ontstekingsremmende en ontgiftende werking van selenium dragen bij aan het voorkomen van verschillende aandoeningen (1). Een seleniumtekort kan ondermeer leiden tot een verminderde weerstand, vermoeidheid, energiegebrek, spierzwakte, depressieve gevoelens, concentratieproblemen, vruchtbaarheidsproblemen en een verhoogd risico op het ontwikkelen van ontstekingsziekten (4).

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat selenium door de sterk beschermende werking tegen oxidatieve stress een cruciaal mineraal is voor de algehele gezondheid.

Onderzoek laat zien dat een lage seleniumwaarde in verband wordt gebracht met een verminderde immuniteit (4). Een studie bevestigde dat seleniuminname verbetering liet zien van het immuunsysteem bij patiënten met HIV (5).
Onderzoek toont aan dat een lage seleniumwaarde het risicio op schildklieraandoeningen verhoogt (6, 7). Gunstige onderzoeksresultaten hadden betrekking op selenium-suppletie bij auto-immuunziekten, zoals Hashimoto (8).
Studies tonen aan dat seleniumrijke voeding of selenium-suppletie leeftijdsgerelateerde mentale achteruitgang kan helpen voorkomen en de kans op dementie kan verlagen (9, 10).
Het is gebleken dat paranoten - zeer rijk aan selenium - bijdragen aan het verbeteren van het cognitief vermogen (11). Daarnaast is het Mediterraanse dieet bevorderlijk gebleken voor de seleniuminname (12).
Oxidatieve stress en een lage seleniumwaarde worden in verband gebracht met het ontstaan van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer (9). Daarnaast is gebleken dat selenium (uit voeding of suppletie) het geheugen verbetert bij mensen met Alzheimer (13, 14).
Onderzoek laat zien dat een lage seleniumwaarde gerelateerd wordt aan een toenemende kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten (15, 16).
Uit onderzoek blijkt dat een hogere seleniumwaarde in het bloed bijdraagt aan een verminderd risico op bepaalde kankersoorten, zoals prostaatkanker (17, 18, 19).
Studies laten zien dat selenium bijdraagt aan vermindering van symptomen van angst en depressie (20, 21).
Door de ontstekingsremmende werking kan selenium verlichting geven bij symptomen van astma en de longfunctie verbeteren (bij 200 mcg per dag) (22).
Een verhoogde Inname van selenium gaf verbetering bij migraine (23, 24).

Bronnen van Selenium
Voedingsmiddelen die selenium bevatten zijn vlees, vis, gevogelte, eieren, paranoten, zonnebloempitten, paddenstoelen en bepaalde groentesoorten. De hoeveelheid selenium in voeding is sterk afhankelijk van het seleniumgehalte in de bodem (3). Selenium is ook beschikbaar in suppletievorm.

De werking van selenium

Selenium heeft een verantwoordelijke functie voor zowel de fysieke als de mentale gezondheid. Selenium werkt via de seleno-proteïnen, zoals glutathionperoxidase die een belangrijke rol spelen voor de cellulaire gezondheid en verschillende lichaamsfuncties.

Ondersteunen van het immuunsysteem
Selenium is een onmisbaar element voor gezonde lichaamscellen en een goede weerstand. Het verhoogt de weerbaarheid tegen infecties en ontstekingen door de ontstekingsremmende werking en de beschermende werking tegen oxidatieve schade (2, 4). Het is gebleken dat seleniuminname bijdraagt aan verbetering bij virale infecties (5).

Antioxidatieve werking
Selenium vermindert oxidatieve stress en ondersteunt de celgezondheid door de krachtige antioxidatieve werking (9, 25). Dit sporenelement bevat antioxidanten die schade door vrije radicalen helpt te beperken; deze liggen vaak ten oorzaak van chronische ontstekingsziekten (26). Bovendien draagt selenium bij aan de aanmaak van de lichaamseigen antioxidant glutathion (27).

Ondersteunen van de schildklierfunctie
Selenium is betrokken bij de productie van schildklierhormonen die essentieel zijn voor de stofwisseling, energiebalans en de hormoonbalans. Selenium helpt de schildklier beschermen tegen oxidatieve stress (6, 7). Een seleniumtekort wordt in verband gebracht met schildklieraandoeningen, zoals de ziekte van Hashimoto (8).

Cardiovasculaire gezondheid
Door de ontstekingsremmende, antioxidatieve en immuunbevorderende werking, ondersteunt selenium de gezondheid van hart en bloedvaten. Een lage seleniumwaarde wordt in verband gebracht met een hoger risico op hart- en vaatziekten (15, 16).

Vruchtbaarheid
Selenium is belangrijk voor de spermaproductie en bevordert de mannelijke vruchtbaarheid (28). Mogelijk speelt dit sporenelement ook een belangrijke rol voor de vrouwelijke vruchtbaarheid (29).

Hepatoprotectieve werking
Selenium heeft een beschermende functie voor de lever door de afweer tegen gifstoffen. Het helpt de lever beschermen tegen schadelijke effecten van zware metalen, zoals cadmium en milieuverontreiniging (30).

Neuroprotectieve werking
Selenium is belangrijk voor het zenuwstelsel en ondersteunt de mentale gezondheid voor een goed geheugen, denkvermogen en gemoedstoestand. Seleniuminname kan cognitieve problemen op latere leeftijd helpen voorkomen (9, 10). Daarnaast stimuleert selenium de aanmaak van neurotransmitters, zoals serotonine die bijdragen aan de gemoedstoestand. Studies wijzen uit dat seleniuminname bijdraagt aan vermindering van depressieklachten (20, 21).

Verschillen tussen verwante stoffen

Selenium heeft een synergetische werking met andere mineralen en antioxidanten. Daarnaast kan de opname van dit sporenelement worden versterkt door omega-3 vetzuren.

Selenium versus jodium
Selenium werkt versterkend met jodium dat eveneens een essentieel mineraal is voor de schildklierfunctie (31). Jodium is nodig voor de aanmaak van schildklierhormonen. Selenium speelt een rol als antioxidant en ondersteunt onder andere het immuunsysteem. Selenium werkt in de strijd tegen vrije radicalen samen met andere antioxidanten, zoals vitamine E, vitamine C en zink. Selenium en zink blijken bovendien versterkend te werken voor het cognitief vermogen (32).

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van selenium-suppletie

Een lage seleniumstatus kan worden aangevuld met seleniumrijke voeding of suppletie, zoals selenomethionine. De keuze voor de juiste suppletievorm hangt af van individuele behoeften en opname eigenschappen. Selenium-suppletie kan aanvullende vitaminen bevatten, zoals vitamine E of zink die de werking van selenium zullen ondersteunen. Bepaalde groepen kunnen aanvullend selenium nodig hebben, met name:

Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven; ter ondersteuning voor de groei en ontwikkeling van de baby.
Ouderen; de opname van selenium kan verminderen tjdens het ouder worden.
Vegetariërs en veganisten; door onvoldoende seleniuminname uit plantaardige bronnen.
Mensen met bepaalde medische aandoeningen; de opname van selenium kan verminderen bij mensen met aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn.
Veiligheid

Selenium is veilig bij inachtneming van de aanbevolen dosering (33). Seleniumsuppletie kan bij langdurig gebruik gezondheidsrisico’s geven door toxiciteit (seleenvergiftiging) en maagklachten, misselijkheid of haaruitval veroorzaken (34).

Aanbevolen dagelijkse dosering
De gemiddelde aanbevolen dosering van selenium is 100 mcg/dag. De therapeutische onderhoudsdosering is 100-200 mcg/dag bij gebruik van maximaal een jaar. De veilige bovengrens is vastgesteld op 255 mcg/dag (34).

Interacties
Selenium kan interactie geven bij gebruik van bepaalde medicatie, waaronder statines, maagzuurremmers, bloedverdunners en anticonceptie. Alvorens te starten met selenium-suppletie wordt overleg met een arts of gezondheidsdeskundige aanbevolen.

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Selenium is een essentieel sporenelement voor de stofwisseling, de schildklierfunctie, het immuunsysteem, de vruchtbaarheid en het zenuwstelsel (1, 2, 4, 9, 28). Seleniumrijke voeding kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingsmarkers in het lichaam waardoor het risico op chronische ontstekingsziekten, zoals hart- en vaatziekten en neurodegeneratieve aandoeningen kan worden verminderd (9, 14, 15, 16). Uit verschillende wetenschappelijke studies kunnen we concluderen dat selenium een krachtige speler is voor het verdedigingsmechanisme van het lichaam. Dit sporenelement heeft een sterke antioxidatieve en ontstekingsremmende werking dat het lichaam helpt beschermen tegen de schadelijke effecten van oxidatieve stress (22, 25, 26).

Het lichaam kan zelf geen selenium aanmaken waardoor het uit de voeding gehaald dient te worden (34). Een tekort komt echter steeds vaker voor door uitputting van landbouwgrond waardoor voedingsmiddelen minder selenium bevatten (3). Paranoten in het bijzonder zijn een rijke bron van selenium (11). De schildklier bevat het hoogste gehalte selenium. Een lage seleniumwaarde geeft een verhoogd risico op schildklieraandoeningen (6, 7). Daarnaast zorgt het aanvullen van een seleniumtekort voor een verminderd risicio op hart- en vaatziekten (15, 16). Bovendien wordt een hogere seleniuminname in verband gebracht met een verminderd risico op verschillende kankersoorten (17, 18, 19). Tenslotte blijkt selenium gunstig te werken ter bescherming tegen neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer (9, 13, 14).

Onderzoek wijst uit dat selenium bijdraagt aan het voorkomen van mentale problemen waarbij dit mineraal het denkvermogen en het geheugen helpt verbeteren (10). Een studie bevestigde dat het cognitief vermogen van ouderen verbeterden met extra seleniuminname (via voeding of suppletie) (9). Daarnaast zou selenium-suppletie een gunstig effect hebben voor de gemoedstoestand en de symptomen van depressie en angst helpen verminderen (20, 21). Een lage seleniumwaarde kan worden aangevuld met selenium-suppletie (in biologische beschikbare vorm) dat veilig is bij inachtneming van de aanbevolen dagelijkse dosering. Een hoge dosering en langdurig gebruik van selenium-suppletie kan toxisch zijn (33, 34). De juiste balans van seleniuminname is van belang. Kortom, selenium verdient meer aandacht, want hoewel het in kleine hoeveelheden nodig is, is het een belangrijk sporenelement voor zowel de lichamelijke als de mentale balans. Een tekort - dat eenvoudig via voeding of suppletie kan worden aangevuld - wordt in verband gebracht met de ontwikkeling van verschillende aandoeningen waarbij oxidatieve stress een prominente rol speelt.

Toekomstige onderzoeken
Er bestaat belangstelling voor aanvullend onderzoek naar de rol van selenium bij autoimmuunziekten, zoals Hashimoto; het verband tussen selenium en mentale klachten, zoals depressie en angst; het beschermende effect van selenium op de vrouwelijke hormoonbalans. Tenslotte bestaat er interesse voor seleniuminname en de werking in combinatie met andere vitaminen en mineralen.