Alles over knoflook

Introductie: wat is knoflook?

Knoflook (Allium sativum) is een bolgewas uit de lookfamilie (Alliaceae) en nauw verwant aan ui, prei en bieslook (1). Het wordt wereldwijd verbouwd en al van oudsher gebruikt als krachtige smaakmaker in verschillende gerechten. Daarnaast werd knoflook ingezet in traditionele geneeswijzen in Egypte, India, China en Griekenland (2). De geneeskrachtige eigenschappen van knoflook worden toegekend aan de zwavelverbindingen waarvan allicine de belangrijkste werkzame stof is (3). Van allicine is gebleken dat het een antibacteriële, antivirale en antioxiderende werking heeft. Deze stof komt vrij zodra knoflook wordt gesneden of geperst en zorgt ook voor de geur en smaak (4). Knoflook heeft bovendien verschillende voedingsstoffen, zoals vitamine C, mangaan en vitamine B6. Daarnaast bevat het calcium, koper, kalim, fosfor en ijzer. Dit kruid is met name bekend om de weerstandsverhogende werking en wordt gebruikt bij verkoudheid en griep (5). Wetenschappelijk onderzoek toont de verschillende gezondheidsvoordelen van knoflook waarbij de antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen van dit kruid een rol spelen (6). Knoflookextract als geconcentreerd supplement blijkt ondermeer gunstige effecten te hebben bij ontstekingen, cardiovasculaire aandoeningen, hoge bloeddruk en infecties (7).

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van knoflook hebben voornamelijk betrekking op supplementen met knoflookextract met een gestandaardiseerde hoeveelheid allicine of aged garlic extract (AGE) (8).

Onderzoek toont aan dat het gebruik van een knoflookextract de duur en ernst van verkoudheid en griep kan helpen verminderen (5, 9, 10).
Onderzoek wijst uit dat knoflook een bloeddrukverlagend effect heeft bij mensen met een hoge bloeddruk; het gebruik van een knoflookextract gedurende zes maanden bleek net zo effectief als het gebruik van een medicijn (11, 12, 13). Daarnaast blijkt knoflook antioxidatieve stress bij een hoge bloeddruk te verminderen (14).
Studies laten zien dat knoflook de cholesterolwaarden kan verbeteren, met name door het LDL-cholesterol te verlagen (15, 16, 17).
Diverse onderzoeken laten zien dat knoflooksuppletie het risico op hart- en vaatziekten kan helpen verminderen (18, 19, 20, 21).
Onderzoek bevestigt dat knoflook effectief is gebleken bij de behandeling van chronische leverziekte (22). Daarnaast toont onderzoek aan dat knoflook een gunstig effect heeft bij niet-alcoholische levervetting (NAFLD) (23).
Een studie toont aan dat knoflook een beschermende werking heeft tegen giftige zware metalen, zoals lood, cadmium en kwik (24, 25).
Uit een studie bleek dat aged garlic extract neuroprotectieve effecten heeft tegen neuroinflammatie en neurodegeneratie (26, 27). Knoflook blijkt het risico op neurodegeneratieve ziekten, zoals Alzheimer te kunnen verminderen (28).
Er zijn aanwijzingen dat knoflookextract een rol kan spelen in de preventie van bepaalde vormen van kanker, zoals maag- en darmkanker (29, 30, 31, 32).
Een studie toonde aan dat knoflook de bloedsuikerwaarden en insulinegevoeligheid hielp verbeteren bij mensen met diabetes (33). Knoflook lijkt veelbelovend voor de behandeling van diabetes (34).
Door de sterke antimicrobiële en antischimmelwerking kan knoflook verbetering geven bij infecties, zoals een urineweginfectie en candida (35, 36,37).

Bronnen van knoflook
Knoflook is zowel vers als gedroogd in poedervorm verkrijgbaar. Het kan rauw worden gegeten, gekookt of verwerkt in olie, zoals olijfolie. Van verse knoflook is gebleken dat het de meeste gezondheidsvoordelen heeft (8). Verhitting kan de werking van de bioactieve stof allicine verminderen (38). Daarnaast zijn er knoflooksupplementen verkrijgbaar die therapeutisch kunnen worden ingezet, zoals knoflookextract in capsulevorm. Een veelgebruikt supplement is aged garlic extract (AGE) (8). In overleg met een gezondheidsdeskundige kan knoflook-suppletie worden gebruikt bij bepaalde aandoeningen.

De werking van knoflook

De medicinale werking van knoflook wordt toegekend aan ondermeer de antioxidatieve, ontstekingsremmende, antimicrobiële en neuroprotectieve eigenschappen (7).

Antibiotische werking
Het is gebleken dat knoflook de darmgezondheid ondersteunt door remming van pathogene bacteriën en het bevorderen van een gezonde darmflora (39, 40). Daarbij is de antibiotische werking toe te schrijven aan de zwavelhoudende stof allicine. Alliinase is de inactieve vorm van allicine dat na het snijden van knoflook de alliine omzet in allicine. De medicinale werking van knoflook neemt toe indien het 10 minuten voor gebruik wordt geplet of gesneden zodat dit enzymatisch proces kan plaatsvinden.

Antimicrobiële werking
Knoflook heeft antimicrobiële eigenschappen die effectief zijn tegen bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Het is gebleken dat de allicine in dit kruid ook multiresistente bacteriën kan remmen (35, 36, 37).

Hepatoprotectieve werking
De zwavelverbindingen in knoflook dragen bij aan bescherming van de lever (22, 23). Daarbij helpt dit kruid de lever te beschermen tegen oxidatieve stress als ook de symptomen van toxiciteit te verminderen. Studies tonen aan dat knoflook protectief werkt tegen toxiciteit van zware metalen (24, 25). Het gunstige effect op de ontgiftende werking van de lever is te wijten aan de zwavelhoudende stof diallyldisulfide.

Ontstekingsremmende werking
De werkzame stof allicine is in staat om ontstekingseiwitten te remmen waarbij is gebleken dat knoflooksuppletie ontstekingsbevorderende cytokinen en prostaglandines kan tegengaan (41, 42). Verse knoflook bevat ontstekingsremmende organische zwavelverbindingen, zoals S-allyl-L-cysteïnesulfoxide (alliine) (43). Consumptie van knoflook blijkt bovendien een positief effect te hebben op de botgezondheid bij vrouwen (44).

Antioxidatieve werking
De antioxidanten in knoflook helpen het lichaam beschermen tegen oxidatieve stress (vrije radicalen) dat kan leiden tot celschade en veroudering (28). Daarbij blijkt een knoflookextract in een hoge dosering de antioxidantwerking te versterken (45). Daarnaast verhoogt dit kruid de activiteit van lichaamseigen antioxidanten zoals glutathion. Bovendien is gebleken dat knoflook oxidatieve stress bij mensen met een hoge bloeddruk helpt verminderen (14).

Immuunversterkende werking
Knoflook heeft een immuunversterkende werking dat toegeschreven wordt aan de werkzame stof alliine; deze wordt omgezet in allicine, de meest krachtige bioactieve stof in knoflook. Zwavelhoudende stoffen hebben een gunstig effect op de witte bloedcellen en dragen bij aan de bestrijding van griep of verkoudheid. Daarnaast is gebleken dat knoflook kan bijdragen aan het verminderen van vermoeidheid (46).

Cardiovasculaire gezondheid
Knoflook laat gunstige effecten zien voor de cardiovasculaire gezondheid waarbij is gebleken dat het bijdraagt aan verlaging van de bloeddruk, verbetering van het cholesterolprofiel en vermindering van plaquevorming in de bloedvaten (18, 19, 20, 21).

Neuroprotectieve werking
Door de antioxidatieve werking en de gunstige effecten voor de cholesterolwaarden en de bloeddruk, draagt knoflook ook bij aan de bescherming van de hersenen. De antioxidatieve en ontstekingsremmende werking van dit kruid blijken gunstig voor het cognitief vermogen. Studies bevestigen positieve effecten van knoflook bij behandeling en preventie van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer (26, 27, 28).

Huidgezondheid
Knoflook kan ook topisch worden toegepast en blijkt een gunstig effect te hebben bij de behandeling van huidproblemen en voor wondgenezing (47).

Verschillen tussen verwante stoffen

Knoflook behoort net als ui, prei, bieslook en sjalot tot de lookfamilie. Hoewel ze allen gezondheidsbevorderende stoffen hebben, zorgen de zwavelverbindingen in knoflook voor een krachtige werking. Daarnaast werkt knoflook in synergie met andere geneeskrachtige kruiden, zoals gember en kurkuma (48). Deze drie kruiden hebben een sterk ontstekingsremmende en immuunversterkende werking.

Knoflook versus ui
In vergelijking met ui bevat knoflook hogere concentraties aan allicine en andere bioactieve stoffen. Uien bevatten daarentegen bioactieve stoffen, zoals quercetine. Hun synergetische werking kan de gezondheidsvoordelen versterken, zoals de positieve effecten voor de botgezondheid (49).

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van knoflook-suppletie

Knoflooksuppletie is verkrijgbaar als knoflookpoeder, zwarte knoflookextract en knoflookolie. De effectiviteit van knoflookpoeder is nog niet helemaal duidelijk (50). Zwarte knoflookextract dat ook wel aged garlic extract wordt genoemd, bevat de medicinale eigenschappen van knoflook, maar geen allicine (9). Met een hoge dosering knoflookolie is voorzichtigheid geboden (51).

Biologische beschikbaarheid
De allicinevorming is afhankelijk van de verwerking van knoflook. Rauw geperst heeft dit kruid de hoogste beschikbaarheid allicine. Verhitting of koken vermindert het allicinegehalte. De inhoud en kwaliteit van allicine kan verschillen doordat er geen officiële reguleringen bestaan voor knoflooksupplementen. Aged garlic extract bevat een gestabiliseerde vorm met een langdurige werking.

Veiligheid
Het gebruik van knoflooksupplementen is veilig bij opvolging van de aanbevolen hoeveelheid. Een hoge dosering knoflook kan bijwerkingen geven, zoals een slechte adem, maagzuur of darmklachten (16). Knoflooksuppletie bij zwangerschap en borstvoeding wordt afgeraden vanwege het ontbreken van betrouwbare informatie. Het gebruik van knoflook als kruid en smaakmaker via de voeding is wel veilig tijdens zwangerschap en borstvoeding. Het gebruik van een hoge dosis knoflooksuppletie gedurende langere tijd wordt niet aangeraden, omdat de veiligheid hiervan nog niet voldoende bekend is (9). Vóór gebruik wordt overleg met een arts of gezondheidsdeskundige aangeraden.

Aanbevolen dosering
De gezondheidsvoordelen van verse knoflook zijn waarneembaar bij gebruik van twee of drie teentjes per dag. De gebruikelijke dosering van knoflooksupplementen (knoflookextract) is 600 – 1.200 mg per dag gedurende een periode van drie maanden. De dosering dient het beste persoonlijk te worden afgestemd met een arts.

Interacties
Een knoflooksupplement kan interacties geven met bepaalde medicijnen, zoals bloedverdunners of diabetesmedicatie. Overleg met een arts wordt aanbevolen alvorens te starten met knoflooksuppletie in combinatie met geneesmiddelen.

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Al van oudsher wordt knoflook ingezet als medicinaal kruid (2). De geneeskrachtige werking van dit kruid wordt toegeschreven aan de zwavelhoudende verbinding allicine, de meest krachtige bioactieve stof in knoflook dat ook verantwoordelijk is voor de sterke geur en smaak (3,4). Het is wetenschappelijk aangetoond dat knoflook ontstekingsremmende, antioxidatieve, antibacteriële en antivirale eigenschappen heeft (7, 14, 28, 35, 41, 42). Daarbij blijkt rauwe, verse knoflook de hoogste biologische beschikbaarheid te hebben. Daarnaast wordt met name aged garlic extract (black garlic) ingezet als knoflooksupplement (8, 13).

Verschillende studies bevestigen gunstige effecten van het gebruik van knoflooksuppletie bij verhoogde bloeddruk, hoog cholesterol, verzwakte immuniteit en ontstekingsziekten (11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22). Daarnaast zou knoflook kunnen bijdragen aan preventie van bepaalde kankervormen (29, 30, 31, 32). Bovendien is gebleken dat dit kruid gunstige effecten heeft ter voorkoming van neurodegeneratieve aandoeningen (26, 27, 28). Knoflook stimuleert het immuunsysteem door verhoging van het aantal natuurlijke killercellen (41, 42, 43). Doordat het afweersysteem door knoflook wordt ondersteund, wordt dit kruid gebruikt als remedie bij verkoudheid en griep. Studies tonen aan dat knoflook de symptomen en de duur van een verkoudheid kan helpen verminderen (5, 9, 10).

De gezondheidsvoordelen van knoflook blijken waarneembaar bij het eten van twee of drie teentjes per dag; bij voorkeur eerst geplet of gesneden zodat de bioactieve stof allicine vrijkomt. Verhitting van knoflook zorgt voor afname van de werkende stoffen (38). Een hoogwaardig knoflooksupplement is veilig te gebruiken mits de aanbevolen dosering wordt opgevolgd en rekening wordt gehouden met mogelijke interacties. Bij therapeutisch gebruik wordt (op artsadvies) suppletie in gestandaardiseerde vorm gebruikt wat de effectiviteit vergroot.

Toekomstige onderzoeken
Er bestaat belangstelling voor aanvullende onderzoeken met betrekking tot:

De langetermijneffecten van knoflooksuppletie
De optimale doseringen per aandoening
De combinaties met andere kruiden zoals kurkuma, gember of resveratrol

Bovendien bestaat er interesse voor de rol van knoflook bij cognitieve functies, sportprestaties, hormonale balans (oestrogeenverhogende werking bij vrouwen), darmgezondheid en botgezondheid.