Alles over curcumine

Introductie: wat is curcumine?

Curcumine is het extract afkomstig van de wortel van de kurkumaplant (curcuma longa) dat behoort tot de gemberfamilie (zingiberaceae). Kurkuma is een kruid dat voornamelijk wordt verbouwd in India en Zuidoost-Azië (1). Het wordt ook wel Indiase geelwortel genoemd waarbij curcumine het de gele kleur geeft en het ook als natuurlijke kleurstof voor voedingsmiddelen wordt gebruikt. Curcumine behoort tot curcuminoïden - de bioactieve stoffen in kurkuma waar gezondheidsbevorderende eigenschappen aan worden toegeschreven (2). Al van oudsher wordt kurkuma gebruikt in de ayurvedische geneeskunde in India (3). Het is gebleken dat curcuminesuppletie kan veilig worden ingezet bij de behandeling van ontstekingen en auto-immuunziekten (4, 5). Chronische laaggradige ontstekingen vormen aanleiding tot veel hedendaagse ziekten waarbij de ontstekingsremmende en antioxidatieve werking van curcumine een interessante en veelbelovende rol lijkt te spelen (6). Daarnaast tonen toenemende onderzoeksresultaten de pijnstillende werking van curcumine aan.

De kwaliteit van curcuminesupplementen is bepalend voor de biologische beschikbaarheid en effectiviteit. Suppletie bevat veel hogere hoeveelheden curcumine dan kurkuma dat als specerij voor maaltijden wordt gebruikt. Er is nog onvoldoende informatie bekend over de veiligheid bij het gebruik van hoge doseringen gedurende een langere periode (7).

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van curcumine betreft het gebruik van kurkuma-extracten met een hoge hoeveelheid curcumine. Dit nutriënt kan veilig worden ingezet bij verschillende gezondheidsproblemen waarbij toenemende interesse bestaat voor onderzoek naar de effecten bij chronische ziekten.

Het is gebleken dat curcumine bijdraagt aan vermindering van ontstekingen en pijn bij ontstekingsziekten, zoals metabool syndroom, arthritis en hartziekten (2, 8)
Uit onderzoek bleek dat curcumine – hetzij in een grote hoeveelheid – zorgde voor pijnvermindering en verbetering van de kniefunctie bij artrose (9, 10, 11, 12)
Studies tonen een gunstig effect van curcuminesuppletie op de triglyceriden en liet een verbetering zien voor het cholesterol waarbij geoxideerd cholesterol werd verlaagd (13)
Onderzoek toont aan dat curcumine kan bijdragen aan vermindering van leverbeschadiging en verbetering kan geven bij niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) (14)
Analyses tonen aan dat curcumine door de ontstekingsremmende werking een gunstig effect heeft bij problemen met de luchtwegen (15)
Onderzoek liet zien dat curcumine kan bijdragen aan vermindering van gewrichtspijn en spierpijn na sporten (16)
Curcuminesuppletie blijkt een gunstig effect te hebben op de glucosewaarden en verbetert insulineresistentie (17)
Curcuminesuppletie dat werd ingezet bij reumatoïde artritis liet verbetering zien van het ontstekingsniveau en er werd pijnvermindering gemeten. Daarnaast is gebleken dat er minder bijwerkingen optreden bij curcuminesuppletie dan bij het gebruik van anti-inflammatoire geneesmiddelen (18, 19)
Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van curcumine verbetering kan geven voor het cognitief vermogen en neurodegeneratieve ziekten kan helpen voorkomen (20, 21)

Bronnen van curcumine

Kurkuma heeft een eetbare wortel dat wordt gedroogd en tot een poeder wordt vermalen dat kan worden gebruikt als specerij. Het wordt ook wel toegevoegd aan kerriepoeder en het is beschikbaar als ingrediënt voor de bereiding van ‘golden milk’. Daarnaast kan curcuminesuppletie bij bepaalde aandoeningen worden ingezet na overleg met een gezondheidsdeskundige.

De werking van curcumine

Onderzoek toont aan dat curcumine op verschillende gebieden gezondheidseffecten heeft.

Ontstekingsremmende werking

Kurkuma bevat curcuminoïden (curcumine, bisdemethoxy curcumine, demethoxy curcumine) dat sterke antioxidanten zijn met een ontstekingsremmende werking (22).

Antioxiderende werking

Uit onderzoek bleek dat curcumine en kurkuma een antioxidatieve werking hebben waardoor vrije radicalen worden verminderd (6). Daarbij draagt curcumine bij aan verhoging van glutathion dat een belangrijke antioxidant is (23).

Immunomodulerende werking

Studies wijzen uit dat kurkuma en curcumine immunomodulerende eigenschappen hebben met een gunstig effect op de weerstand en de vitaliteit (1, 2, 5).

Pijnstillende werking

Curcuminesuppletie blijkt een pijnstillende werking te hebben en zou overeenkomstige effecten hebben met de werking van de pijnstiller ibuprofen (5).

Hepatoprotectief

Curcumine wordt al langer ingezet voor de gezondheid van de lever met gunstige effecten bij niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) waarbij oxidatieve stress een rol speelt (14).

Spijsvertering

Curcumine blijkt bevorderd te weken op de spijsverteringsenzymen waardoor het kan worden ingezet bij spijsverteringsproblemen, zoals het prikkelbare darmsyndroom (5).

Vruchtbaarheid

Het gebruik van curcumine zou mogelijk een positief effect hebben op de vruchtbaarheid met een beschermende rol voor de folliculaire cellen en een verbetering van de eicelrijping (24).

Hartgezondheid

Curcumine draagt bij aan de hartgezondheid waarbij de ontstekingsremmende werking een verminderde kans geeft op hartproblemen. Het draagt bij aan verlaging van triglyceriden-levels in het bloed die een ongunstig effect hebben op het hart. Daarnaast laat curcumine verbetering zien voor het (HDL) cholesterol (13). Bovendien draagt dit nutriënt bij aan het verlagen van de bloeddruk.

Huidgezondheid

Topische curcumine kan gunstige effecten geven bij huidaandoeningen. Daarnaast zou het wondgenezing kunnen helpen versnellen. Bovendien kan de elasticiteit en het herstelvermogen van de huid baat hebben bij het gebruik bij curcumine (25).

Neuroprotectieve werking

Curcumine ondersteunt het zenuwstelsel met een antioxidatieve en ontstekingsremmende werking voor het cognitief vermogen en een positief effect bij neurodegeneratieve aandoeningen. Onderzoek toonde aan dat curcumine - door ophoping van schadelijke eiwitten en ontstekingen tegen te gaan - cognitieve achteruitgang kan voorkomen en het geheugen en de concentratie kan helpen verbeteren (20, 21). Daarnaast zou curcuminesuppletie bijdragen aan vermindering van de symptomen bij depressie waarbij het cortisol werd verlaagd en de werking van neurotransmitters, zoals serotonine werd gestimuleerd (26).

Verschillen tussen verwante stoffen

Kurkuma en curcumine behoren tot de gemberfamilie waarbij ook het kruid gember een ontstekingsremmende, antioxidatieve en pijnstillende werking heeft (27). De werking van kurkuma – door de stof curcumine – is echter krachtiger dan de werking van gember. Daarnaast is de teelt van kurkuma duurzamer voor de aarde dan het telen van gember waarbij de grond uitgeput raakt. Kurkuma en gember hebben echter wel synergetische effecten waardoor ze elkaars werking kunnen versterken.

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van curcuminesuppletie

De biologische beschikbaarheid van curcumine bij gebruik van kurkuma als specerij is laag (circa 3%) (28, 29). Curcuminesuppletie biedt mogelijkheden voor een verbeterde absorptie en hogere biologische beschikbaarheid van curcumine (circa 95%) waarbij een extract de meest krachtige vorm is. De biologische beschikbaarheid van curcumine wordt bovendien verbeterd door het te combineren met piperine (zwarte peper) (15).

Veiligheid

Curcuminesuppletie is zeer veilig bij een juist gebruik met de correcte dosering (1, 4). De kwaliteit van curcuminesupplementen is hierbij van groot belang waarbij een betrouwbaar merk en standaardisering van actieve stoffen een belangrijke rol spelen. Curcuminesuppletie bij zwangerschap en borstvoeding wordt afgeraden doordat betrouwbare informatie ontbreekt. Het gebruik van kurkuma als kruid via de voeding is wel veilig gebleken tijdens zwangerschap en borstvoeding. Het gebruik van een hoge dosis curcuminesuppletie gedurende langere tijd wordt niet aangeraden, omdat de veiligheid hiervan nog niet voldoende bekend is. Vóór gebruik wordt overleg met een arts of gezondheidsdeskundige aangeraden.

Aanbevolen dosering

De gebruikelijke dosering van curcumine ligt op 1,5 gram per dag voor een periode van drie maanden. De benodigde dosis dient persoonlijk te worden afgestemd in overleg met een arts. De meeste studies zijn gebaseerd op een effectieve inname van 500 – 2000 mg per dag. Het curcuminegehalte in suppletie ligt hierbij veel hoger dan de hoeveelheid in voeding. De geadviseerde bovengrens bedraagt 6 gram per dag (7). Eventuele bijwerkingen kunnen optreden bij een hoge dosering, zoals buikpijn, misselijkheid of diarree.

Interacties

Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van curcuminesuppletie bij bepaalde aandoeningen, zoals nierstenen, galblaasaandoening, bloedarmoede, bloedstollingaandoening of diabetes. Het gebruik van curcuminesuppletie bij medicijngebruik, zoals bloedverdunners en diabetesmedicatie, wordt eerst overlegd met een arts vanwege eventuele interacties (30).

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Curcumine is de gele werkzame stof in kurkuma, een exotisch specerij afkomstig van de kurkumaplant dat behoort tot de gemberfamilie. Er bestaat toenemende interesse voor onderzoek naar de gezondheidseffecten van curcuminoïden - de krachtige actieve stoffen in kurkuma (3, 9, 22). Via de voeding worden er weinig curcuminoïden opgenomen waardoor de biologische beschikbaarheid laag is (28, 29). Curcuminesuppletie in de vorm van een extract bevat veel hogere doseringen curcumine waardoor het voor medicinale doeleinden kan worden gebruikt.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat curcumine een beschermende antioxidatieve, ontstekingsremmende, immunomodulerende en pijnstillende werking heeft (1, 2, 5, 6). Daarnaast is gebleken dat de ontstekingsremmende effecten van curcumine ook de hersenen helpt beschermen tegen neurodegeneratieve aandoeningen (20, 21).

Het juiste gebruik van curcuminesuppletie kan ondersteuning bieden bij verschillende gezondheidsproblemen. Het wordt met name ingezet bij aandoeningen waarbij sprake is van ontstekingen of oxidatieve stress, zoals artritis, niet-alcoholische leververvetting, stofwisselingsproblemen, diabetes, hartziekten en luchtwegaandoeningen (2, 8, 14, 15, 17). Studies tonen aan dat curcuminesuppletie verbetering kan geven van ontstekingsniveaus en gewrichtspijn bij artrose en reumatoïde artritis kan helpen verminderen (9, 10, 11, 12, 18, 19). Daarbij werden er bovendien minder bijwerkingen waargenomen dan bij het gebruik van geneesmiddelen. Kortom, curcuminesuppletie is veilig gebleken en blijkt gunstige effecten te hebben voor de gezondheid. Wel wordt een voorzichtig gebruik benadrukt waarbij de dosering het beste kan worden afgestemd op de persoonlijke situatie en de specifieke aandoening waarvoor curcuminesuppletie zal worden ingezet.

Toekomstige onderzoeken

Er is toenemende interesse voor klinische studies over curcumine, omdat meer onderbouweing van de gezondheidseffecten wenselijk is. Daarnaast zullen toekomstige studies verband houden met een verbeterde opneembaarheid, biologische beschikbaarheid, dosering en effecten bij gebruik van curcuminesuppletie gedurende een langere periode. Specifieke belangstelling bestaat voor aanvullend onderzoek naar de effecten van curcumine bij gewichtsverlies, diabetes, prikkelbare darmsyndroom (PDS) en hartziekten (31).