Alles over Quercetine

Introductie: wat is quercetine?

Quercetine is een flavonoïde (bioflavonoïden) en behoort tot de subgroep flavonolen (1). Het is een wateroplosbare plantenstof met geel pigment dat zich bevindt in verschillende soorten groente en fruit, voornamelijk in de schil en de bladeren. Quercetine is de meest voorkomende flavonoïde in onze voeding. Verschillende studies hebben aangetoond dat quercetine een antioxiderende en ontstekingsremmende werking heeft met verschillende gezondheidsvoordelen, zoals het ondersteunen van de weerstand (2, 3). Quercetine heeft echter een lage biologische beschikbaarheid; het is niet goed opneembaar uit de voeding (4). Daarnaast gaat de werkzame stof vaak verloren door voedselbewerking (5). Biologische groenten en fruit bevatten meestal een hoger gehalte quercetine (6). Bovendien kan de opname worden verbeterd in combinatie met een bron van vet (7). Suppletie daarentegen bevat een veel hogere hoeveelheid quercetine. Zo zorgt een quercetinesupplement geproduceerd met fosfatidylcholine - dat een lichaamseigen stof is - ervoor dat de opname wordt verbeterd. Een fytosomale vorm van quercetine kan het tot wel 20x beter worden opgenomen dan quercetine uit voeding (8).

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Quercetine behoort tot de bioflavonoïden dat de grootste bijdrage van wetenschappelijk onderzoek kent (9). Dit fytonutriënt wordt ingezet bij de behandeling van verschillende aandoeningen, zoals luchtweginfecties, darmziekten en neurodegeneratieve aandoeningen.

Uit onderzoek is gebleken dat quercetine de celinfectie remt met een gunstig effect bij infecties en virussen; studies tonen aan dat deze stof kan zorgen voor een verbeterde longfunctie en kan bijdragen aan de vermindering van luchtweginfecties, zoals een longontsteking (2, 3, 10).
Quercetine blijkt een gunstig effect te hebben bij allergieën, zoals hooikoorts, doordat het werkt als antihistaminicum (11).
Uit studies blijkt dat quercetine kan bijdragen aan een verminderde kans op astma aanvallen (12).
Onderzoek toont aan dat quercetine beschermt tegen oxidatieve beschadiging van de levercellen en een gunstig effect heeft bij niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) (13, 14).
Quercetine heeft een bloeddrukverlagend effect bij dosering van 500-1.000 mg/dag (15, 16).
Quercetine beschermt de cardiovasculaire gezondheid met een verminderde kans op hartaandoeningen waarbij de vaatwandcellen worden beschermd door de ontstekingsremmende werking (17). Quercetine blijkt geoxideerd LDL cholesterol en het triglyceridengehalte te kunnen verlagen (18).
Studies laten zien dat een hoge dosering quercetine de bloedsuiker helpt reguleren en kan zorgen voor de afname van insulineresistentie met een gunstig effect bij diabetes type 2 (19).
Onderzoeksresultaten laten zien dat quercetine een gunstig effect heeft bij reuma artritis; bij een studie onder vrouwen werd een verbetering van stijfheid, pijnvermindering en een verbeterde gewrichtswerking waargenomen bij 500 mg/dag gedurende een periode van acht weken (20).
Onderzoek bevestigt dat quercetine een positieve invloed heeft op de darmgezondheid met een gunstig effect bij inflammatoire darmziekten (21, 22).
Studies hebben aangetoond dat quercetine een gunstig effect heeft bij Alzheimer en het de cognitieve achteruitgang kan remmen (23, 24).

Bronnen van Quercetine
Quercetine zit ondermeer in thee, tomaten, uien, appels, bessen, bramen, cranberries, sperziebonen, koriander, knoflook, cacao, noten, citrusvruchten, peper, kappertjes, waterkers, boekweit en zoete aardappel (1). Daarnaast bevatten groene thee en matchathee polyfenolen en quercetine. Goed opneembare vormen van quercetinesuppletie zijn bijvoorbeeld fytosomen of liposomen (25).

De werking van quercetine

Quercetine heeft een antioxidatieve en ontstekingsremmende werking dat gunstige effecten geeft op ondermeer de gezondheid van hart en bloedvaten, de darmen en de hersenen.

Antioxidatieve werking
De antioxidatieve werking van quercetine helpt de lichaamscellen te beschermen tegen vrije radicalen en oxidatieve stress. Daarmee helpt dit nutriënt ook beschermen tegen veroudering; oxidatie versnelt veroudering en kan leiden tot een grotere kans op verschillende aandoeningen (2, 6). Quercetine verbetert de opname van de lichaamseigen antioxidant glutathion dat de belangrijkste antioxidant voor het lichaam is (26). Quercetine blijkt ook in staat om de schadelijke effecten van zware metalen te verminderen (27). Op basis van de chemische samenstelling kan worden bepaald in hoeverre quercetine een antioxidatieve werking heeft (9).

Ontstekingsremmende werking
De ontstekingsremmende en immunomodulerende werking van quercetine wordt toegeschreven aan het remmend effect dat deze stof heeft op de enzymen die een rol spelen bij de aanmaak van ontstekingsbevorderende stoffen, zoals prostaglandinen (3, 9, 10). Quercetine is daardoor in staat om oxidatieve stress en autoimmuniteit te remmen. Doordat het ook de afgifte van histamine kan beperken, zorgt dit voor gunstige effecten bij allergieën (11).

Cardiovasculaire bescherming
Doordat quercetine oxidatieve stress helpt verlagen, wordt het hart beschermd tegen schadelijke stoffen. Daarnaast worden hart en bloedvaten beschermd door de ontstekingsremmende werking waarbij geoxideerd LDL-cholesterol wordt tegengehouden (18). Quercetine helpt een hoge bloeddruk (hypertensie) tegengaan; bij suppletie van 100 mg/dag heeft het een bloeddrukverlagend effect (15, 16). Bovendien draagt dit nutriënt bij aan verlaging van triglyceriden-levels in het bloed; dit was waarneembaar bij suppletie van 100-1.000 mg/dag.

Intestinale bescherming
Quercetine draagt bij aan bescherming van het maag-darmkanaal. Het blijkt dat quercetine een ontstekingsremmende werking heeft bij auto-immuunziekten, zoals inflammatoire darmziekten (21, 22).

Neuroprotectieve werking
Quercetine heeft ook een antioxidatieve en ontstekingsremmende werking op de hersenen; dit resulteert in een verbetering van het cognitief vermogen (23, 24). Daarnaast kan quercetine, dat oxidatieve stress helpt verlagen, de symptomen bij een depressie helpen verminderen (28).

Verschillen tussen verwante stoffen

Quercetine is een flavonol dat behoort tot de subgroepen van bioflavonoïden die van nature voorkomen in voornamelijk groenten en fruit. Hoewel verschillende bioflavonoïden verwant zijn, zijn er verschillen waarneembaar tussen de chemische structuur, biologische beschikbaarheid en fysiologische werking.

Quercetine versus rutine
Rutine is een glycosidevorm van quercetine (29). Quercetine wordt doorgaans beter opgenomen in de dunne darm dan rutine, dat eerst enzymatisch gesplitst moet worden om in actieve vorm beschikbaar te komen. Hoewel rutine hierdoor mogelijk langzamer werkt, kan het in bepaalde gevallen wel beter verdragen worden. Door de sterke antioxidantwerking wordt quercetine vaak als krachtiger beschouwd dan rutine.

Quercetine versus catechine
Catechinen, zoals epigallocatechinegallaat (EGCG) uit groene thee, behoren tot de flavanolen en verschillen aanzienlijk in structuur ten opzichte van quercetine. Catechinen zijn met name werkzaam door remming van oxidatieve enzymen met voornamelijk gunstige effecten voor de cardiovasculaire gezondheid (30). Quercetine is in staat om reactieve zuurstofsoorten (ROS) te neutraliseren. Daarnaast is deze stof in staat om ontstekingsprocessen en histamine-afgifte te beïnvloeden. Bovendien heeft het een antivirale werking.

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van quercetine

Quercetinesuppletie kan ondersteuning geven voor de gezondheid, zoals bij een verminderde weerstand of voor het cognitief vermogen. Daarnaast wordt quercetine therapeutisch gesuppleerd en ingezet bij specifieke aandoeningen.

Veiligheid
Quercetine is veilig en zonder bijwerkingen te gebruiken bij inname tot 1 gram per dag (31). Gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding wordt echter afgeraden vanwege het ontbreken van betrouwbare informatie. Quercetine dient niet te worden gebruikt bij nierproblemen. Daarnaast is voorzichtigheid geboden met het gebruik bij een ijzertekort. Quercetine is goedgekeurd volgens GRAS (generally recognized as safe) (32).

Aanbevolen dosering
De gebruikelijke dosering van quercetine is 12,5 tot 25 mg/dag. Vanaf 150 mg zijn er gezondheidseffecten waarneembaar en het advies is om minimaal vier weken achtereen te suppleren. In klinische studies is suppletie van 500-1.000 mg/dag het meest effectief gebleken (2). Fytosomale quercetinesuppletie volstaat met een lagere dosering van 100-200 mg/dag, omdat het een betere opneembaarheid heeft.

Interacties
Quercetinesuppletie kan interacties geven met sommige medicijnen, zoals antibiotica en bloeddrukverlagende medicijnen. Daarnaast is voorzichtigheid geboden bij gebruik in combinatie met andere supplementen of kruiden die ook een bloedsuiker- of bloeddrukverlagend effect hebben. Quercetine verhoogt de cellulaire opname van zink. In combinatie zorgen deze nutriënten voor een sterke antivirale werking (33). Daarnaast heeft quercetine een versterkend effect in combinatie met omega-3 vetzuren, met name voor de bescherming tegen neurodegeneratieve aandoeningen. Vitamine C en N-Acetylcysteïne kunnen de intestinale opname en de antivirale werking van quercetine verbeteren (35). Vitamine E blijkt de opname van quercetine in de hersenen te bevorderen (36).

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Quercetine is een sterke antioxidant en een van de belangrijkste en best onderzochte bioflavonoïden (1, 9). Van quercetine zijn verschillende positieve gezondheidseffecten bekend welke worden toegeschreven aan de antioxidatieve en ontstekingsremmende werking (2, 3, 10, 13, 17, 18, 21, 23). Daarnaast is gebleken dat deze stof een antivirale, antibacteriële en pijnstillende werking heeft (33, 37). Bovendien laat quercetine een ontstekingsremmende werking zien bij auto-immuunziekten, zoals inflammatoire darmziekten (21, 22). Steeds meer onderzoeken tonen de gezondheidsvoordelen aan van het gebruik van quercetinesuppletie voor de hartgezondheid, het cognitief vermogen, het metabolisme en het immuunsysteem. Er zijn met name gunstige resultaten behaald met therapeutische toepassing ter bestrijding van luchtweginfecties, zoals astma (12), allergieën, zoals hooikoorts (11) en gewrichtsaandoeningen, zoals reuma (20).

De gunstige werking van quercetinesuppletie is aangetoond bij hoge bloeddruk (15, 16) en het verlagen van geoxideerd LDL cholesterol (18). Bovendien blijkt quercetine een positieve invloed te hebben bij insulineresistentie waarbij een hoge dosering een verminderde kans geeft op diabetes type 2. Tenslotte concluderen toenemende studies dat quercetine een aanzienlijke bijdrage levert voor de hersengezondheid (23, 24, 28). Dagelijks krijgt men via de voeding 5 tot 80 mg. quercetine binnen. Een veel hogere inname is mogelijk met een supplement waarbij vanaf 150 mg/dag gezondheidseffecten waarneembaar zijn. In klinische studies is suppletie van 500-1.000 mg/dag het meest effectief gebleken (2). Fytosomen en liposomen zijn vormen van quercetine met een betere biologische opneembaarheid (8). Zo is fytosomale quercetinesuppletie is al effectief gebleken bij een lagere dosering van 100-200 mg/dag. In combinatie met andere nutriënten, zoals vitamine C, vitamine E en zink, wordt de opname van quercetine verhoogd (33, 34, 35, 36).

Toekomstige onderzoeken
Er bestaat belangstelling voor aanvullend onderzoek over quercetine gericht op:

Kankerpreventie
Diabetes
Overgewicht
Neurologische aandoeningen
Chronische ziekten

Een groot aantal studies bevestigen de gezondheidsvoordelen van quercetine, hoewel aanvullend humaan klinisch onderzoek nodig is. Er is met name interesse voor de rol van quercetine ter voorkoming van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer, het effect op het microbioom en de exacte werking bij insulineresistentie. Daarnaast wordt de rol van quercetine bij kankerpreventie verder onderzocht (38). Bovendien zijn er humane studies nodig naar de effecten van dit nutriënt bij overgewicht. Het is al aangetoond dat quercetine kan bijdragen aan het voorkomen van celbeschadiging en verbetering kan geven bij ontstekingen; echter, aanvullend humaan onderzoek over de verminderde risico’s op chronische ziekten met quercetinesuppletie, is wenselijk.