Alles over Q10

Wat is Q10?

Q10 (CoQ10) of ubiquinon is een co-enzyme dat van nature aanwezig is in het lichaam, met name in het hart, de lever, de nieren en de alvleesklier (1). Het is een in vet oplosbare, cruciale stof en kent twee vormen waarbij ubiquinon na inname door het lichaam wordt omgezet in ubiquinol, dat de gereduceerde vorm is en het meest aanwezig in het bloed. De chemische structuur van Q10 komt overeen met vitamine K. Q10 is in staat om een antioxidant (ATP) te produceren dat de stofwisseling ondersteunt en de lichaamscellen helpt beschermen tegen oxidatieve stress (2). Het voorziet het lichaam van energie en werkt ondersteunend tegen schadelijke effecten. Onderzoek - hoewel nog beperkt - toont aan dat Q10 voordelen heeft voor de gezondheid, zoals de huid en de hersenen. Daarnaast blijkt Q10 een bijdrage te leveren voor chronische ziekten. Hoewel het lichaam zelf Q10 kan aanmaken, gebeurt dit in mindere mate naarmate men ouder wordt. Bovendien kan er een verminderde aanmaak zijn door bepaalde aandoeningen, zoals hartziekten of diabetes waarbij vaak een laag Q10-niveau wordt vastgesteld. Een voedingstekort, stress of het gebruik van statines kunnen hier ook meespelen. De opname van Q10 kan worden verhoogd via de voeding of middels suppletie. Q10-suppletie kan wenselijk zijn bij verhoogde oxidatieve stress of vermoeidheid.

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Toenemende onderzoeken laten zien dat Q10 een belangrijke rol speelt in het behoud van celenergie, antioxidatieve bescherming en cardiovasculaire gezondheid. Interessante onderzoeksresultaten zijn de volgende:

Onderzoek toont aan dat Q10 de hartfunctie kan verbeteren en een gunstig effect heeft bij de behandeling van hartfalen (3, 4, 5, 6).
Studies laten zien dat Q10 kan bijdragen aan verbetering van de vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen, door de beschermende antioxidatieve werking (7, 8).
Onderzoek liet zien dat Q10 een gunstig heeft bij huidveroudering waarbij de huid wordt beschermd bij onder andere UV-straling (9).
Q10 blijkt een gunstig effect te hebben bij migraïne en hoofdpijn waarbij het een bevorderende werking heeft op de mitochondriën in de hersencellen; verbetering van migraïne was waarneembaar bij driemaal daags een dosering van 150 mg (10, 11, 12, 13).
Analyses tonen aan dat Q10 effect heeft bij diabetes waarbij een verbetering waarneembaar was bij insulinegevoeligheid (14, 15).
Het is gebleken dat een laag Q10-niveau een groter risico geeft op longaandoeningen, zoals astma en COPD (16).
Beperkt onderzoek laat zien dat Q10 een positieve invloed heeft op de hersenen waardoor het verloop van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer zou kunnen worden vertraagd (17).
Q10 kan tandvleesontstekingen helpen verbeteren (bij suppletie van 120 mg/dag gedurende een periode van drie maanden) (18, 19).
Q10 vermindert spierpijn en vermoeidheid bij mensen die statines gebruiken (minimaal 200 mg/dag) (20, 21).

Bronnen van Q10
Q10 komt voor in zowel plantaardige als dierlijke voeding (22). Dierlijke bronnen zijn (orgaan)vlees, vette vis en sommige zuivelproducten in mindere mate. Plantaardige bronnen van Q10 zijn oliën, peulvruchten, noten en zaden en sommige groenten en fruit. De hoeveelheid in voeding is echter te laag voor therapeutische doeleinden. Q10-suppletie is beschikbaar als ubiquinon (de geoxideerde vorm) of ubiquinol (de actieve, gereduceerde vorm) dat meestal een hogere biologische beschikbaarheid heeft (23, 24, 25).

De werking van Q10

De belangrijkste functie van Q10 is de antioxidantwerking waardoor de lichaamscellen worden beschermd (22).

Stofwisseling
Q10 zorgt voor de aanmaak van de antioxidant ATP in de mitochondriën van de cellen dat essentieel is voor de energietoevoer in de cellen. Een laag Q10-gehalte kan leiden tot vermoeidheid (26). Q10 kan bijdragen aan het verminderen van vermoeidheid als gevolg van veroudering, bepaalde aandoeningen of statine-gebruik. Q10 is cruciaal voor de werking van het hart, de hersenen, de lever en de nieren (1).

Antioxidatieve werking
Oxidatieve stress (vrije radicalen) verstoort de werking van de lichaamscellen met een toenemende kans op ontstekingen en aandoeningen. Een laag Q10-gehalte wordt in verband gebracht met chronische ziekten. Q10 beschermt lipiden, eiwitten en DNA tegen oxidatieve schade (27). Ubiquinol, de gereduceerde vorm, is een krachtige antioxidant in celmembranen en lipoproteïnen. Daarnaast herstelt het andere antioxidanten, zoals vitamine E.

Ontstekingsremmende werking
Q10 werkt ontstekingsremmend en celbeschermend (28). Het vermindert ontstekingsmarkers waardoor Q10 van waarde is bij aandoeningen waarbij chronische laaggradige ontsteking een rol speelt, zoals metabool syndroom en cardiovasculaire ziekten (29).

Cardiovasculaire bescherming
Q10 draagt bij aan de hartgezondheid met de bescherming tegen oxidatieve stress. Het ondersteunt de hartspierfunctie, verbetert de bloeddrukregulatie en helpt geoxideerd LDL cholesterol verlagen. Dit draagt bij aan een lager risico op hartfalen (3, 4, 5, 6).

Neuroprotectieve bescherming
Door oxidatieve stress en mitochondriale disfunctie te verlagen, kan Q10 bijdragen aan bescherming van de hersenen (30, 31). Dit is van belang bij neurodegeneratieve ziekten, maar ook bij mentale vermoeidheid en depressieve klachten (32).

Huidveroudering
Q10 beschermt ook de huid tegen schadelijke stoffen. De antioxidatieve werking draagt bij aan vertraging van huidveroudering, zoals rimpelvorming en een droger of dunner wordende huid. Huidverzorgingsproducten voor de rijpere huid bevatten daardoor vaak Q10 (33).

Verschillen tussen Q10 en verwante stoffen

Q10 kunnen we in de twee vormen onderscheiden: ubiquinon en ubiquinol. Daarnaast zijn er andere stoffen die de mitochondriale functie ondersteunen.

Ubiquinon versus ubiquinol
Ubiquinon is de geoxideerde vorm van Q10 en wordt in het lichaam omgezet naar ubiquinol, dat de actieve antioxidant is. Ubiquinol heeft een hogere biologische beschikbaarheid, met name bij ouderen of mensen waarbij de opname van Q10 is verminderd (24, 25). Daarnaast verhoogt ubiquinol de bloedspiegels sneller dan ubiquinon. Ubiquinol wordt boven ubiquinon geadviseerd bij mensen vanaf 40 jaar en bij neurodegeneratieve aandoeningen.

Q10 versus L-carnitine
Andere stoffen zoals L-carnitine en NADH ondersteunen ook de mitochondriale functie, maar verschillen qua werking van elkaar. Zo transporteert L-carnitine vetzuren naar de mitochondriën voor verbranding. NADH speelt, net als Q10, een rol bij elektronenoverdracht, maar heeft een andere biochemische functie (34).

Veiligheid, dosering en interacties bij Q10-suppletie

Beide vormen van Q10, zowel ubiquinol als ubiquinon, kunnen worden gebruikt voor suppletie. Er bestaat een supplement (Kaneka) dat identiek is aan de Q10 in het lichaam (25).

Veiligheid
Q10 kan veilig worden gebruikt en er zijn geen ernstige bijwerkingen bekend (35). Het wordt goed verdragen tot een dosering van van 1.200 mg/dag (36). In zeldzame gevallen zijn er milde bijwerkingen, zoals misselijkheid of lichte maagklachten. Gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding wordt afgeraden, omdat er onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar is. Een hoogwaardige kwaliteit Q10 supplement wordt aangeraden; deze voldoet aan stricte veiligheidseisen en GMO standaarden.

Dosering
Doseringen variëren van 30-600 mg, 100-400 mg en 600 tot 3.000 mg bij aandoeningen, afhankelijk van de indicatie (30). De gemiddelde dosering is tweemaal daags 200 mg. Q10 heeft een lage en langzame opneembaarheid omdat het een in vet oplosbare stof is. De opname kan worden bevorderd door inname te combineren met voeding, bij voorkeur met een bron van vet. Daarnaast kan een supplement in de vorm van een softgel de werking verbeteren (37). Bovendien is suppletie beschikbaar waarbij het wordt gecombineerd met oliën om de opname te bevorderen. De maximale dagdosering is 3.000 mg.

Interacties
Q10 heeft een synergetische werking met B-vitaminen, vitamine C en foliumzuur (38). Een tekort aan deze voedingsstoffen kan leiden tot een laag Q10-gehalte. Q10 kan de werking van andere antioxidanten, zoals vitamine E en selenium versterken. Dit kan zorgen voor vermindering van ontstekingen en oxidatieve stress. Daarnaast zorgt deze combinatie voor een gunstige invloed op de hartgezondheid. Bovendien bestaat er een synergetisch effect tussen Q10 en curcumine bij migraïne. Bij gebruik van Q10-suppletie in combinatie met medicijnen, zoals bloedverdunners, wordt aangeraden vooraf te overleggen met een arts of gezondheidsdeskundige.

Conclusie en toekomstig onderzoek

Q10 is een bioactieve, lichaamseigen stof met een antioxidatieve werking en belangrijke rol voor de energiestofwisseling en cellulaire bescherming tegen oxidatieve stress (vrije radicalen en DNA-schade) (2, 3, 22, 27). Doordat Q10 oxidatieve schade helpt verminderen, zorgt dit voor een positieve invloed op het verouderingsproces met een gunstig effect bij huidveroudering, vermoeidheid en ouderdomsziekten (17, 32, 33). Studies tonen aan dat Q10 een gunstig effect heeft voor de hartgezondheid (3, 4, 5, 6, 29) en de regulatie van de bloedsuikerspiegel (14, 15). Daarnaast wordt een vermindering van de frequentie van migraïne aanvallen waargenomen bij inname van Q10 (10, 11, 12, 13).

Hoewel Q10 voorkomt in voeding, zoals vlees, noten en zaden, is dit beperkt (39). Met suppletie, met name in de vorm van ubiquinol, kan een hogere opneembaarheid worden bereikt (24, 25). Q10-suppletie kan worden gebruikt als aanvulling op de voeding of op therapeutische wijze worden ingezet bij chronische ontstekingsziekten, diabetes, neurodegeneratieve aandoeningen, hart- en vaataandoeningen en metabool syndroom. Indien suppletie met Q10 wordt overwogen, is het advies om een arts te raadplegen, met name tijdens medicijngebruik. Een aanbevolen hoeveelheid is niet vastgesteld en verschilt per indicatie (30). Het gebruik van Q10-suppletie is veilig gebleken (35).

Toekomstig onderzoek
Er is met name belangstelling voor aanvullend onderzoek over de rol van Q10 bij mitochondriële ziekten, veroudering en neurodegeneratieve ziekten, zoals Alzheimer en Parkinson. Daarnaast is er interesse voor verder onderzoek naar de pijnstillende effecten van Q10 en de synergie met andere stoffen, zoals vitamine E. De veiligheid, goede opneembaarheid en toenemende gunstige klinische resulaten, laten zien dat Q10 een zinvol supplement kan zijn.