Alles over molybdeen

Introductie: wat is Molybdeen?

Molybdeen (Mo) is een belangrijk sporenelement voor verschillende lichaamsfuncties, zoals het metabolisme (1, 2, 3, 4). Hoewel het in kleine hoeveelheden nodig is, heeft molybdeen een essentiële rol voor enzymatische processen die bijdragen aan de afbraak van sulfieten en het voorkomen van gifstof-ophoping in het lichaam. Dit element is aanwezig in verschillende voedingsmiddelen en komt van nature voor in water en in de bodem.

Molybdeen werkt als een co-factor van drie belangrijke enzymen, namelijk xanthine-oxidase (betrokken bij oxidatie van purines en de ijzerstofwisseling), aldehyde-oxidase (ontgifting van de lever) en sulfiet-oxidase (betrokken bij zwavelhoudende aminozuren). Deze enzymen zorgen ervoor dat sulfiet wordt omgezet in sulfaat en dat schadelijke stoffen in het lichaam kunnen worden afgebroken. Een recent ontdekte vierde enzyme van molybdeen is mARC (mitochondrial amidoxime-reducing component) (5).

Een tekort aan molybdeen komt zelden voor, maar kan vermoeidheid, hoofdpijn of neurologische klachten geven. Daarentegen kan ook een molybdeen-overschot schadelijk zijn en de koperwerking verstoren (6, 7). Een tekort aan koper kan leiden tot neurologische afwijkingen, botproblemen, verminderde weerstand en bloedarmoede door ijzerverstoring.

Molybdeen-suppletie wordt enkel op medisch advies ingezet bij een vastgesteld tekort of stofwisselingstoornissen.

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat molybdeen een belangrijk element is waarbij de juiste balans essentieel is, omdat zowel een tekort als een overschot aan molybdeen kan leiden tot gezondheidsproblemen (4, 6).

Uit onderzoek blijkt dat een verstoorde molybdeenbalans kan leiden tot neurologische klachten waarbij een verminderde enzymactiviteit leidt tot ophoping van toxische stoffen (8, 9, 10).
Onderzoek toont aan dat een hoge inname van molybdeen in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op botproblemen, zoals een verminderde botmineraaldichtheid (11).
Studies lieten zien dat een overschot aan molybdeen in verband wordt gebracht met een verminderde vruchtbaarheid bij mannen (12, 13).
Uit onderzoek is gebleken dat een hoge blootstelling aan molybdeen of langdurige overdosering kan leiden tot een kopertekort en daaraan gerelateerde gezondheidsklachten, zoals gewrichtspijn, vermoeidheid en ijzertekort (14, 15).
Recente studies wijzen uit dat molybdeen mogelijk betrokken is bij een vierde enzym: mitochondriaal-amidoxime-reducerend component (mARC) dat de mitochondriale enzymactiviteit ondersteunt en oxidatieve stress helpt verlagen (5, 16).

Bronnen van molybdeen
Molybdeen komt met name voor in peulvruchten, zoals bonen, linzen en kikkererwten en ook in granen, noten en orgaanvlees. Het molybdeengehalte in voeding is afhankelijk van de hoeveelheid in de bodem (17, 18, 19). Suppletie met molybdeen is zelden nodig en wordt enkel op artsadvies ingezet bij een vastgesteld tekort.

De werking van molybdeen

Molybdeen speelt een cruciale rol voor verschillende lichaamsprocessen waaronder het metabolisme en het ontgiftingsmechanisme door de werking als co-factor voor enzymen.

Ontgifting en zwavelstofwisseling
Molybdeen draagt bij aan ontgifting van de lever via het enzym aldehyde-oxidase waarbij toxische verbindingen (aldehyden) worden afgebroken (10). Daarnaast is molybdeen via het enzym sulfiet-oxidase betrokken bij zwavelhoudende aminozuren waarbij sulfiet wordt omgezet in sulfaat zodat toxische sulfiet-ophoping in het lichaam kan worden voorkomen (8).

Purinemetabolisme
Molybdeen (via het enzym xanthine-oxidase) draagt bij aan de afbraak van purines tot urinezuur waardoor oxidatie door purines kan worden voorkomen en de nierfunctie wordt ondersteund (3).

Ijzerstofwisseling
Via het enzym xanthine-oxidase is molybdeen ook indirect betrokken bij de ijzerstofwisseling (3). Daarbij heeft molybdeen een samenwerking met de elementen ijzer en koper. Het is gebleken dat zowel een tekort aan ijzer als een tekort aan koper kan leiden tot anemie (20, 21).

Leverbescherming
Het molybdeen-enzym mARC (mitochondrial amidoxime-reducing component) wordt in verband gebracht met betrokkenheid bij leveraandoeningen, zoals niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) (16).

Verschillen tussen verwante stoffen

Molybdeen werkt nauw samen met andere mineralen, zoals ijzer en koper die tezamen belangrijk zijn voor een goed functioneren van de enzymatische processen.

Molybdeen versus koper (Cu)
Een hoge inname van molybdeen kan koperuitscheiding veroorzaken en leiden tot een kopertekort. Een tekort aan koper geeft gezondheidsproblemen, zoals neurologische klachten, een verminderde weerstand of bloedarmoede. Molybdeen en koper zijn namelijk beide betrokken bij de ijzerstofwisseling.

Molybdeen versus zink (Zn)
Molybdeen en zink zijn beide co-factoren voor de enzymatische activiteit; echter hebben ze geen directe invloed op elkaars werking (14). Zink is wel - net als molybdeen bij hoge doseringen - een tegenwerker van koper met kans op koperuitputting.

Molybdeen versus ijzer (Fe)
Molybdeen ondersteunt de ijzerstofwisseling in het enzymatische proces. Indirect kan een tekort aan molybdeen leiden tot een verminderde ijzeropname. Daarbij heeft koper een synergetische werking met ijzer waardoor een kopertekort een verhoogde kans geeft op een ijzertekort en bloedarmoede (20, 21).

Molybdeen versus zwavel (S)
Uit een recente dierstudie is gebleken dat een hoge bodemconcentratie van molybdeen en zwavel een ongunstige invloed kan hebben op de mineralenbalans met toxische effecten voor de lichaamscellen (22).

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van Molybdeen-suppletie

Molybdeen-suppletie wordt enkel aangeraden op artsadvies en bij een vastgesteld tekort.

Veiligheid

Het EFSA adviseert de aanvaardbare bovengrens van molybdeen (zowel voeding als suppletie) van 600 mcg per dag (volwassenen) niet te overschrijden (23). Hogere doseringen kunnen mogelijk onveilig zijn.

Aanbevolen dagelijkse dosering

De gemiddelde dagelijkse molybdeenbehoefte ligt tussen 45 mcg en 65 mcg voor volwassenen (23, 24). Indien sprake is van suppletie wordt de juiste dosering vooraf met een arts afgestemd. Gebruikelijke therapeutische doseringen liggen tussen 50 mcg en 500 mcg per dag voor volwassenen.

Interacties

Molybdeen-suppletie gebeurt altijd onder begeleiding van een arts. Het gebruik in combinatie met bepaalde geneesmiddelen kan invloed hebben op de molybdeenstatus. Een langdurig hoge dosering van molybdeen kan de koperuitscheiding verhogen waardoor de koperopname in het lichaam wordt belemmerd. De opname van molybdeen kan ook worden verlaagd door een hoge koperinname. De molybdeenbehoefte kan verhoogd zijn bij een zwaveloverschot.

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Molybdeen behoort net als koper, zink, mangaan en ijzer tot de d-block transitie-elementen die betrokken zijn bij enzymatische processen (4). Daarbij fungeert molybdeen als co-factor voor enzymen die essentieel zijn voor de afbraak van toxische zwavelhoudende verbindingen en schadelijke sulfieten (1, 2, 3, 8, 10). Een verstoorde molybdeenbalans kan leiden tot ophoping van toxische stoffen waarbij zowel een tekort als een overschot vermeden dient te worden (4, 6, 7, 8).

Een tekort aan het enzym sulfite-oxidase wordt in verband gebracht met neurologische en metabole aandoeningen (8). Daarnaast zorgt het enzyme xanthine-oxidase voor de afbraak van purines tot urinezuur (3). Bovendien speelt het molybdeen-enzyme aldehyde-oxidase een rol bij de ontgifting van de lever als gevolg van medicijnen en verontreinigde stoffen (10). Tenslotte blijkt ook het recent ontdekte enzyme mARC (mitochondrial amidoxime-reducing component) een rol te spelen voor de leverfunctie (5, 16).

Molybdeen heeft een belangrijke invloed op de koperbalans waarbij teveel molybdeen kan leiden tot een kopertekort en daaraan gerelateerde gezondheidsproblemen, zoals neurologische klachten, gewrichtspijn als ook bloedarmoede omdat koper nauw betrokken is bij de ijzerstofwisseling (14, 15, 20, 21).

Een tekort aan molybdeen komt nauwelijks voor omdat het van nature aanwezig is in verschillende voedingsmiddelen en het lichaam er slechts kleine hoeveelheden van nodig heeft. Suppletie met molybdeen is zelden van belang omdat de dagelijkse benodigde hoeveelheid ruimschoots wordt gehaald uit voeding, zoals granen, noten en peulvruchten (17, 18, 19).

Het is belangrijk te weten dat zowel te weinig als teveel molybdeen gezondheidsproblemen kan geven, zoals neurologische afwijkingen, botproblemen en vruchtbaarheidsproblemen (8, 11, 12, 13). Molybdeen-suppletie wordt enkel ingezet op medisch advies bij een vastgesteld tekort of bij bepaalde aandoeningen (23). Een evenwichtige molybdeenstatus is essentieel.

Kortom, hoewel het lichaam weinig molybdeen nodig heeft, is het betrokken bij het ontgiftingsproces met een belangrijke rol voor de metabole en neurologische gezondheid.

Toekomstige onderzoeken
Er is belangstelling voor verder onderzoek naar molybdeen en de rol voor de mitochondriale functie, oxidatieve stress en ontgiftingsprocessen. Daarnaast zal toekomstig onderzoek zich richten op de interactie tussen molybdeen en koper bij chronische aandoeningen. Bovendien is nader onderzoek nodig naar de invloed van molybdeen bij neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer.
Slotwoord: verder onderzoek naar de enzymatische activiteit van molybdeen zou kunnen leiden naar verbeterde behandelmethoden, met name betreft leveraandoeningen (16).