Alles over lactoferrine

Introductie: wat is lactoferrine?

Lactoferrine (Lf) is een ijzerbindend glycoproteïne dat van nature voorkomt in lichaamsvloeistoffen, zoals speeksel, traanvocht, gal en met name colostrum (de eerste moedermelk) bevat zeer hoge concentraties (1). Daarnaast is dit eiwit aanwezig in neutrofielen (witte bloedcellen). Bovendien komt het voor in melk van zoogdieren en wordt het gewonnen uit koemelk. Lactoferrine behoort tot de transferrine-familie (2). Dit eiwit bestaat uit een polypeptideketen van bijna 700 aminozuren (3). Daarnaast bevat het twee vormen: hololactoferrine (ijzergebonden vorm) en apolactoferrine (ijzervrije vorm). Apolactoferrine heeft een sterke antioxidatieve en antimicrobiële werking (4).

Lactoferrine onderscheidt zich van andere ijzertransporteiwitten, zoals transferrine, omdat de ijzerbindingscapaciteit zeer hoog is, ook onder zure omstandigheden (pH < 4) (1). Naast ijzer, kan lactoferrine ook andere metaalionen binden, zoals zink, koper en mangaan. De ijzerregulatie van lactoferrine speelt een essentiële rol bij de bestrijding van ziekteverwekkers. Het is gebleken dat dit eiwit een bioactieve stof is met antimicrobiële, antivirale, ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen (5). Er bestaat toenemende belangstelling voor lactoferrine als nutraceutical en therapeutisch middel vanwege de uitgebreide werkingsmechanismen, natuurlijke oorsprong en goede verdraagbaarheid.

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Steeds meer studies tonen aan dat lactoferrine gunstige gezondheidseffecten heeft. Zo wordt het ondermeer ingezet bij griep, keelontsteking, maagzweer en infectieziekten.

Lactoferrine werkt tegen virussen zoals het herpes simplex virus en hepatitis C waarbij is aangetoond dat het de virale infectie in vroege stadia kan remmen (6)
Uit onderzoek is gebleken dat lactoferrine actief is tegen verschillende micro-organismen, zoals de bacteriën E. coli, Salmonella, Staphylococcus aureus en Helicobacter pylori (7, 8)
Lactoferrine verhoogt de antibacteriële afweer bij pasgeborenen. Studies laten zien dat orale lactoferrinesuppletie bijdraagt aan een verminderd risico op sepsis en NEC bij premature baby’s (9)
Lactoferrine draagt bij aan een goede darmgezondheid door het gunstige effect op het microbioom (10)
Onderzoek toont aan dat lactoferrinesuppletie verbetering geeft bij inflammatoire aandoeningen, zoals het prikkelbare darmsyndroom (PDS) (11, 12)
Studies tonen aan dat lactoferrine een neuroprotectieve werking heeft waarbij een gunstig resultaat is te zien bij Alzheimer patiënten (13)
Lactoferrine heeft een gunstig effect bij mensen met diabetes type-2 (14)
Onderzoek bevestigt dat lactoferrinesuppletie de immuunfunctie verbeterde bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem (15)
Onderzoeksresultaten laten zien dat lactoferrine bijdraagt aan een verminderd risico op luchtweginfecties (16, 17)
Het is gebleken dat lactoferrinesuppletie verbetering geeft bij zwangerschapsanemie (18, 19)
Onderzoek toonde aan dat lactoferrinesuppletie mogelijk kankerremmende effecten heeft (20)

Bronnen van lactoferrine
Lactoferrine is van nature aanwezig in moedermelk. Voor de samenstelling van supplementen wordt dit eiwit meestal geëxtraheerd uit verse koemelk (bovine lactoferrine).

De werking van lactoferrine

Lactoferrine kent verschillende biologische functies:

IJzeropname
Lactoferrine speelt een belangrijke rol voor de ijzeropname, -transport en –opslag (21). Het helpt de ijzerstatus in het lichaam te verbeteren, in het bijzonder bij zwangerschapsanemie (18, 19) en bij kinderen jonger dan vijf jaar (22).

Antibacteriële werking
Lactoferrine is in staat om de hoeveelheid vrij ijzer in lichaamsvloeistoffen te verminderen; dit is noodzakelijk om oxidatieve stress en bacteriegroei te remmen (23). Doordat dit eiwit zich aan ijzer bindt, wordt de bacteriegroei op een natuurlijk niveau gehouden. Veel micro-organismen zijn namelijk afhankelijk van vrij ijzer in het lichaam om te kunnen overleven. Lactoferrine is actief gebleken tegen verschillende bacteriën en virussen (6, 7, 8).

Ontstekingsremmende werking
De ontstekingsremmende werking van lactoferrine wordt met name gezien bij huid- en darmontstekingen. De productie van cytokinen lijkt te worden gereguleerd door lactoferrine; door de afgifte van cytokines te remmen, wordt het darmkanaal beschermd tegen ontstekingen (24). Daarnaast worden anti-inflammatoire cytokinen door dit eiwit bevorderd (11).

Immunomodulerende werking
Lactoferrine bevordert de werking van neutrofielen (witte bloedcellen) en versterkt de activiteit van natuurlijke killercellen in het afweersysteem (23).

Maag- en darmgezondheid
Lactoferrine draagt bij aan een gezonde darmflora door het evenwicht tussen gunstige en schadelijke darmbacteriën te bevorderen. Het heeft een probiotisch effect en daardoor een herstellende werking voor het microbioom. Een klinische studie liet gunstige resultaten zien van lactoferrine bij kinderen (25). Dit eiwit bevordert de groei van Lactobacillus en Bifidobacterium en werkt remmend op pathogenen zoals Clostridium difficile en Helicobacter pylori (8).

Huidgezondheid
Lactoferrine ondersteunt weefselvernieuwing en wordt ook ingezet bij verschillende huidproblemen, zoals een droge huid, acne en psoriasis (26). Daarnaast ondersteunt het de wondgenezing (27).

Verschillen tussen verwante stoffen

Lactoferrine verschilt ten opzichte van andere eiwitten, zoals transferrine. Beide eiwitten zijn in staat om ijzer te binden, maar lactoferrine doet dit effectiever bij een lage pH (4). Daarnaast heeft dit eiwit een sterker effect op het immuunsysteem dan transferrine (28). Probiotica zijn levende micro-organismen en lactoferrine is een niet-levend eiwit. Tezamen hebben ze echter een versterkende werking voor de darmflora. Daarnaast is de combinatie effectief gebleken bij de behandeling van Candida spp. (29).

Veiligheid, dosering en interacties bij lactoferrinesuppletie

Lactoferrine wordt met name ingezet bij infectieziekten (luchtweginfecties, urineweginfecties, darminfecties), een verzwakt immuunsysteem, huidproblemen en ijzergebreksanemie (ook bij zwangerschap).

Veiligheid
Het gebruik van lactoferrinesuppletie is bij de aanbevolen dosering zeer veilig. Lactoferrine is niet geschikt om te gebruiken bij koemelkallergie. Het lactose-gehalte in een hoogwaardig supplement is echter zeer laag. Een hoogwaardig lactoferrinesupplement is afkomstig van verse koemelk en niet uit wei. Daarnaast bestaat een zuivere kwaliteit voor tenminste 95% uit lactoferrine-eiwit, volgens de EFSA en FDA (30). Bovendien dient een kwaliteitssupplement te bestaan uit een laag LPS-gehalte (lipopolysaccharide). Tenslotte is het belangrijk dat het weinig ijzer bevat, omdat dat ten goede komt van de ijzerbindende werking; meestal wordt dan ook apolactoferrine (ijzervrije vorm) als supplement gebruikt.

Aanbevolen dosering
De gebruikelijke dagelijkse dosering is 200 tot 600 mg. De gunstige effecten van lactoferrine zijn voornamelijk waarneembaar bij dagelijkse doseringen van minimaal 200 mg (8). Bij sommige aandoeningen worden hogere doseringen ingezet. Orale lactoferrinesuppletie met een dagelijkse dosering tot 700 mg is veilig gebleken, ook bij zwangerschap (31).

Interacties
Lactoferrine heeft een synergetische werking met antibiotica en antivirale en antiparasitaire medicijnen. Daarnaast heeft het een herstellende werking voor de darmflora bij disbalans door antibioticagebruik. Lactoferrinesuppletie wordt gebruikt in combinatie met een ijzersupplement om ijzergebreksanemie bij kinderen te behandelen. Raadpleeg een arts indien lactoferrinesuppletie wordt overwogen bij medicijngebruik.

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Lactoferrine is een bioactief eiwit dat het lichaam zelf kan produceren middels de melkklieren, speekselklieren en alvleesklier. De hoogste concentratie lactoferrine is aanwezig in moedermelk (1). Daarnaast is dit krachtige eiwit beschikbaar in suppletievorm (biovine lactoferrine). Onderzoek toont aan dat lactoferrine een ijzerbindende, antimicrobiële, ontstekingsremmende en immuunregulerende werking heeft (3, 4, 5). Wetenschappelijk onderzoek over de verschillende gezondheidsbevorderende eigenschappen van dit krachtige eiwit neemt toe. Zo is gebleken dat lactoferrine het immuunsysteem bevordert, ontstekingsreacties kan remmen en zorgt voor balans in de darmflora (10, 12, 15).

Door de ijzerbindende werking, draagt lactoferrine bij aan verbetering van de ijzerstatus in het lichaam, zoals bij zwangerschapsanemie (18, 19). Studies tonen aan dat het effectiever is in het verhogen van het hemoglobinegehalte dan traditionele ijzertabletten, met minder gastro-intestinale bijwerkingen (32). Daarnaast is lactoferrine in staat om een omgeving te creëren waar bacteriegroei wordt geremd en schadelijke bacteriën worden gedood. Lactoferrinesuppletie is effectief gebleken bij de bestrijding van infecties, zoals luchtweginfecties of darminfecties (16, 17, 23, 24). Er lijkt een verband te bestaan tussen een tekort aan lactoferrine en bacteriële infecties en auto-immuunziekten. Onderzoeksresultaten over lactoferrine zijn veelbelovend gebleken; deze hebben toenemende interesse gewekt door de goede verdraagzaamheid en natuurlijke oorsprong van lactoferrine.

Toekomstig onderzoek
Er bestaat interesse voor aanvullend onderzoek naar de werking van lactoferrine. Daarbij zijn de voornaamste interessegebieden: de kankerremmende werking, de invloed op het microbioom en de ondersteuning bij chronische darmziekten. Daarnaast is er meer duidelijkheid nodig over de optimale doseringen bij bepaalde gezondheidsaandoeningen. Bovendien is de biologische beschikbaarheid van lactoferrine in zijn oorspronkelijke vorm in koemelk erg laag; hierdoor is er vraag naar wetenschappelijk onderzoek over het verbeteren van de orale biologische beschikbaarheid.