Maak je leven een beetje saaier

Geïnspireerd op de column van Fien Demeulemeester. Column: Maak je leven een beetje saaier

Het moderne leven biedt ons talloze manieren om plezier en genot te ervaren, maar soms kan dat juist een valkuil zijn. Om meer voldoening te vinden in de kleine dingen, is het belangrijk om je leven een beetje saaier te maken.

Het leven is in de afgelopen honderd jaar drastisch veranderd en dat geldt des te meer als we duizenden jaren terugkijken. Eén van de grootste verschillen is de overvloed aan ‘leuke’ dingen. Hiermee bedoelen we zowel middelen als activiteiten die we als mens aangenaam vinden en waarvan we genieten. Denk aan verslavende stoffen zoals amfetamines en cocaïne, maar ook aan alledaagse genotsmiddelen zoals nicotine, cafeïne, chocolade en ultra bewerkte voeding.

Al deze middelen zorgen voor de afgifte van de neurotransmitter dopamine. Natuurlijk geven amfetamines een veel sterkere stijging in dopamine dan chocolade: waar chocolade een stijging van ongeveer 50 procent veroorzaakt, zorgt amfetaminegebruik voor een toename van wel 1000 procent.

Naast middelen zijn er ook activiteiten die dopaminepieken veroorzaken, zoals seks, gokken, winkelen of sporten. Deze activiteiten voelen prettig en belonend, waardoor ons brein ons conditioneert om ze te herhalen. Een orgasme, winst bij een gokspel, nieuwe kleding of een persoonlijk record tijdens het hardlopen – ze activeren ons beloningssysteem en moedigen herhaling aan.

Ons hedendaagse leven zit vol met prikkels die een sterke dopamine-afgifte veroorzaken. De opkomst van smartphones heeft dit effect nog eens versterkt. Door het eindeloze scrollen op sociale media zoals TikTok en Instagram krijg je constant grappige, interessante of inspirerende content voorgeschoteld. Slimme algoritmes zorgen ervoor dat je steeds meer van dit soort content te zien krijgt, volledig afgestemd op jouw interesses, waardoor het steeds verslavender wordt.

Het probleem is dat hoe hoger de piek in dopamine, hoe dieper je vervolgens terugvalt. Je basisniveau van dopamine zakt steeds verder weg na elke sterke stimulus. Uiteindelijk heb je die prikkels nodig om je nog ‘normaal’ te voelen, en zonder die stimuli voel je je futloos en somber – alsof je in een soort depressie terechtkomt.

Tijdens de menselijke evolutie was genot zeker aanwezig, maar lang niet zo frequent als nu. Het aantal prikkels én de intensiteit ervan zijn in de laatste decennia explosief toegenomen en dat heeft grote gevolgen voor ons welzijn.

In het paleolithisch tijdperk moest men continu op zoek naar voedsel, water, een veilige schuilplaats en sociale contacten. De motivatie om deze zoektocht te starten werd aangejaagd door hersendelen die gebruikmaken van dopamine. Dit basale dopamineniveau is essentieel voor overleving; zonder motivatie om te zoeken, zouden we niets ondernemen.

Wanneer die zoektocht succesvol was, bijvoorbeeld door het vinden van voedsel of een partner, kwam er een korte, krachtige dopaminepiek. Dit hielp het brein te leren dat dit gedrag of deze actie herhaald moest worden.

Dopamine is dus cruciaal voor ons welzijn, maar het zit hem in de balans tussen pieken en dalen. Bij herhaaldelijke, korte en sterke pieken – bijvoorbeeld door drugsgebruik, gamen of eindeloos scrollen op sociale media – zakt het basisniveau na verloop van tijd steeds verder weg. Hierdoor worden we afhankelijk van die pieken om ons goed te voelen, wat resulteert in een cyclus van genot en teleurstelling.

Het moderne leven maakt ons allemaal een beetje junkies. De oplossing? Verhoog je basisniveau van dopamine door je leven minder intens te maken. Hoe doe je dat? Maak je leven een beetje saaier.

Zet niet altijd de radio of muziek aan. Ga eens wandelen in stilte, zonder podcast of afleiding, zodat je je eigen gedachten kunt horen. Doe aan een digitale detox en beperk je social media gebruik drastisch. Door je smartphone minder te gebruiken, creëer je ruimte voor betekenisvolle activiteiten en persoonlijke interacties. Plan je agenda niet te vol. Laat ruimte over voor rust en stilte, zodat je kunt wennen aan het idee dat nietsdoen ook waardevol kan zijn. Omarm verveling. Verveling geeft ruimte voor zelfreflectie, creativiteit en inzicht. Als je je oncomfortabel voelt bij nietsdoen, betekent dat dat je ‘afkickt’ van constante actie.

Door minder te reageren op alle prikkels, vul je je dopamineniveau geleidelijk aan. Zo kun je opnieuw genieten van eenvoudige dingen, zoals een zonnige dag, een vriendelijke begroeting of een knuffel van een dierbare.