PFAS: de verborgen impact van “forever chemicals”

PFAS, voluit per- en polyfluoroalkylstoffen, zijn een groep van duizenden door de mens gemaakte stoffen die sinds de vorige eeuw worden gebruikt vanwege hun unieke eigenschappen. Ze zijn water-, vet- en vuilafstotend en worden toegepast in talloze producten: van anti-aanbaklagen in pannen en waterafstotende jassen tot cosmetica en brandblusschuim. Hun veelzijdigheid heeft ervoor gezorgd dat ze wereldwijd aanwezig zijn in consumentenproducten én in het milieu.

De bijnaam “forever chemicals” zegt veel. PFAS breken nauwelijks af in de natuur en blijven daardoor extreem lang aanwezig. Ze hopen zich op in water, bodem en lucht en zijn inmiddels overal terug te vinden: in drinkwater, voedsel en zelfs in ons eigen lichaam. Juist omdat ze zich zo ophopen en moeilijk verdwijnen, wordt er steeds meer aandacht besteed aan de risico’s van deze stoffen.

Onderzoekers en gezondheidsorganisaties maken zich zorgen over de effecten van langdurige blootstelling aan PFAS. De stoffen kunnen zich stapelen in het bloed en de organen. Mogelijke gevolgen die in verband worden gebracht met hoge blootstelling zijn verstoringen van het immuunsysteem, hormonale disbalans, een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker, leverproblemen en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen. Hoewel niet iedereen direct klachten ervaart, kan langdurige, herhaalde blootstelling leiden tot subtiele maar blijvende effecten. Dit maakt bewustwording en preventie zo belangrijk.

PFAS worden verwerkt in alledaagse producten die we allemaal gebruiken. Denk aan regenkleding die waterafstotend is gemaakt, voedselverpakkingen die vet en vocht tegenhouden, en keukengerei met een anti-aanbaklaag. Zelfs cosmetica, schoonmaakmiddelen en tapijten kunnen PFAS bevatten. Daarnaast komen ze in het milieu terecht via afvalwater en productieresten. Omdat ze nauwelijks afbreken, verspreiden ze zich eenvoudig en zijn ze zelfs terug te vinden in gebieden waar ze nooit geproduceerd zijn. Daarbij geldt dat PFAS vaak samen voorkomen met andere vervuilingen, zoals microplastic. Het gebruik van dit soort plastic versterkt de verspreiding en maakt het probleem extra complex.

Het volledig vermijden van PFAS is lastig, omdat ze in veel producten aanwezig zijn. Toch zijn er manieren om je blootstelling te beperken:

• Kies bewust in de keuken: gebruik kookgerei zonder anti-aanbaklaag en ga voor alternatieven zoals roestvrij staal of gietijzer.

• Let op verpakkingen: vermijd waar mogelijk voedsel in vettige of waterafstotende verpakkingen, zoals bepaalde fastfood- of afhaalverpakkingen.

• Filter je drinkwater: sommige filters, zoals actieve kool of omgekeerde osmose, kunnen PFAS in water verminderen.

• Kies natuurlijke materialen: denk aan kleding of meubels zonder extra coatings die vlek- of waterafstotend zijn gemaakt.

• Vermijd onnodige sprays: producten zoals impregneermiddelen voor textiel bevatten vaak PFAS.

Kleine, bewuste keuzes kunnen samen een groot verschil maken in je totale blootstelling.

Omdat PFAS zo hardnekkig zijn en steeds meer risico’s duidelijk worden, groeit wereldwijd de roep om strengere regelgeving. Verschillende landen en instanties werken aan beperkingen op het gebruik van deze stoffen. Ook worden er alternatieven ontwikkeld, maar die zijn nog niet altijd breed beschikbaar. Het pad naar een PFAS-arme samenleving is dus lang, maar de eerste stappen zijn gezet.

PFAS zijn onmiskenbaar verweven met ons dagelijks leven. Hun nuttige eigenschappen hebben geleid tot wijdverspreid gebruik, maar diezelfde eigenschappen maken ze ook problematisch: ze blijven oneindig aanwezig en stapelen zich op in milieu en lichaam. Bewustwording en het maken van slimme keuzes in producten, verpakkingen en leefstijl zijn daarom de beste manieren om je blootstelling te verminderen. Met gezamenlijke inzet van consument, industrie en overheid kan de impact van deze “forever chemicals” in de toekomst hopelijk steeds kleiner worden.