Alles over zink

Introductie: wat is zink?

Zink is een cruciaal sporenelement voor de gezondheid en verantwoordelijk voor verschillende lichaamsfuncties. Dit mineraal is aanwezig in meer dan 300 enzymen waarbij het dient als katalysator voor verschillende biochemische reacties. Zink speelt een belangrijke rol voor het immuunsysteem, de stofwisseling, de celvernieuwing, de hartgezondheid en het zenuwstelsel (1).
Een goede zinkstatus is van groot belang omdat dit mineraal betrokken is bij vele lichaamsprocessen. Soms is er een verhoogde zinkbehoefte, zoals bij een veganistisch eetpatroon of bij zwangerschap. Een lage zinkstatus is te wijten aan onvoldoende inname via voeding of door malabsorptie als gevolg van oxidatieve stress.

Symptomen bij een zinktekort
Verschillende aandoeningen worden in verband gebracht met een lage zinkstatus (2). Een zinktekort kan zowel lichamelijke als mentale gezondheidsklachten geven. Veelvoorkomende symptomen zijn vermoeidheid, verminderde weerstand, groeiachterstand, huidproblemen, concentratieproblemen en depressieve gevoelens. Voor het vaststellen van een zinktekort bestaat geen betrouwbare klinische test. Het waarnemen van de reactie en verbetering van symptomen bij zinksuppletie is de meest betrouwbare meting gebleken voor het bepalen van een tekort.

Wetenschappelijk onderzoek en oorsprong

Diverse wetenschappelijke onderzoeken tonen het belang aan van zink met noemenswaardige resultaten die het verband aangeven met de zinkstatus:

Onderzoek toont aan dat een laag zinkgehalte verband houdt met groeiachterstand (3)
Als ontstekingsremmer waren gunstige effecten waarneembaar voor het immuunsysteem en geeft zink verbetering bij een luchtweginfectie (4,5,6,7,8)
Zink ondersteunt de hartgezondheid en bevordert een goede bloedstolling (9)
Studies hebben geconstateerd dat mensen met een depressie vaak een laag zinkgehalte hadden (10)
Een verhoogd zinkgehalte wordt in verband gebracht met een verbeterde botsterkte (11)
Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat zink een positief effect heeft op de vruchtbaarheid bij mannen (12,13)
Onderzoek laat zien dat zink verbetering kan geven voor de huid met acne (14)
Enkele studies hebben uitgewezen dat een goede zinkstatus bijdraagt aan een gezonde darmflora (15)
Onderzoek liet zien dat zink een rol speelt bij de vertraging van het ontwikkelen van leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie (16,17)

Bronnen van zink
De absorptie van eiwitten verhoogt de zinkstatus in het lichaam. Voeding rijk aan zink is met name van dierlijke herkomst, zoals vlees, vis, gevogelte en zuivel. Daarnaast is dit mineraal aanwezig in peulvruchten, noten, zaden, pitten en volkoren granen. Bij een vastgesteld tekort of een indicatieve aandoening, zoals een infectie, kan zinksuppletie worden ingezet welke volgens advies kortdurend of langere tijd kan worden gebruikt. Zinksuppletie kan bestaan uit de vormen zinksulfaat, zinkchloride, zinkmethionine of zinkpropionaat.

De werking van zink

Zink is nodig voor alle lichaamscellen en zorgt voor de energieproductie, de cellulaire communicatie en de overdracht van zenuwprikkels (1). Het is gebleken dat een goede zinkstatus essentiële voordelen biedt voor de lichamelijke en mentale gezondheid.

Voor groei en ontwikkeling
Zink is een essentieel mineraal voor de groei en ontwikkeling en is zowel tijdens de zwangerschap als voor baby’s en kinderen van belang (3).

Ondersteunen van het immuunsysteem
Zink is een belangrijk mineraal voor een goed werkend immuunsysteem en de ontwikkeling van immuuncellen (4,6,7). Door de ontstekingsremmende functie kan suppletie helpen beschermen tegen infecties, zoals een luchtweginfectie (5). Daarnaast heeft dit mineraal een antivirale werking (8). Zinksuppletie wordt ook gecombineerd met vitamine C vanwege de synergetische werking voor het immuunsysteem.

Bevorderen van de neurologische werking
Zink speelt een belangrijke rol voor het zenuwstelsel en de hersenfunctie, zoals het cognitief vermogen, het geheugen en de stemming (1). Het bevordert de aanmaak van neurotransmitters, zoals serotonine, en kan gunstige effecten geven bij mentale en emotionele problemen. Zo liet zinksuppletie een vermindering zien van de symptomen van een depressie bij mensen met een lage zinkstatus (10). Er bestaat een link tussen een zinktekort en een verhoogde kans op depressie of angstklachten.

Verbeteren van de vruchtbaarheid bij mannen
Uit onderzoek blijkt dat een lage zinkstatus verband houdt met een verlaagd testosterongehalte, lage zaadkwaliteit en een verminderde vruchtbaarheid bij mannen. Analyses hebben aangetoond dat suppletie de testosteronwaarde en het zaadvolume helpen verhogen bij een lage zinkstatus bij mannen (12,13).

Ondersteunen van de mondgezondheid
Studies hebben uitgewezen dat zink bijdraagt aan een gezonde mond, tandvleesproblemen kan helpen voorkomen en tandplak helpt verminderen (18).

Voor een gezonde huid
Zink ondersteunt een gezonde huid en kan bijdragen aan vermindering van huidproblemen. Uit studies is gebleken dat het als ontstekingsremmer de huid met acne kan helpen verbeteren (14).

Stimuleren van de haargroei
Zink is essentieel voor de eiwitsynthese en celdeling die van belang zijn voor de haargroei. Een lage zinkstatus kan verband houden met haaruitval (19).

Ondersteunen van de botgezondheid
Uit studies is gebleken dat zink bijdraagt aan sterke botten en de botmineraaldichtheid kan helpen verbeteren. Een lage zinkstatus wordt in verband gebracht met osteoporose (11).

Bijdragen aan het gezichtsvermogen
In het netvlies van het oog is een hoog zinkgehalte aanwezig (16). Een lage zinkstatus kan dus invloed hebben op het gezichtsvermogen. Onderzoek liet zien dat zinksuppletie kan bijdragen aan leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie (17). Bovendien heeft het een belangrijke interactie met vitamine A (20).

Verschillen tussen verwante stoffen

Zink heeft een nauwe verbinding met selenium en tezamen ondersteunen ze de weerstand. Daarnaast bevorderen beiden de vruchtbaarheid en de prostaatgezondheid bij mannen (21).
Vitamine C heeft net als zink een antioxidatieve werking. De synergetische werking met vitamine C zorgt voor een betere opneembaarheid van zink en een gunstig effect op het immuunsysteem (22).

Veiligheid, dosering en interacties bij gebruik van zink suppletie

Een zinksupplement wordt ingezet bij uiteenlopende gezondheidsklachten, zoals een verminderde weerstand, bij energiegebrek of vermoeidheid, verminderde vruchtbaarheid bij mannen of mentale problemen.

Aanbevolen dagelijkse dosering
Voldoende zink is van belang voor zowel kinderen als volwassenen. Daarbij hebben mannen een grotere behoefte aan dit mineraal. Daarnaast hebben bepaalde groepen doorgaans meer zink nodig, namelijk ouderen, tieners, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Bovendien hebben veganisten en vegetariërs meer kans op een lage zinkstatus (23). Tenslotte kan de zinkabsorptie negatief beïnvloed worden door overmatig alcoholgebruik, roken en stress. De aanbevolen dagelijkse dosering van zink voor volwassenen is 10 mg/dag. Op advies kan een hogere dosering worden gebruikt. Zinksuppletie is veilig gebleken bij een maximale dagelijkse dosering van 40 mg (24). In enkele gevallen kunnen bijwerkingen optreden bij zinksuppletie, zoals misselijkheid of braken.

Soorten zinksuppletie
Bij zinksuppletie wordt onderscheid gemaakt tussen organische vormen (methionine, bisglycinaat, histidine, citraat) en anorganische vormen (sulfaat, oxide, carbonaat). Zinkmethionine heeft de hoogste biologische beschikbaarheid (25).

Interacties met andere mineralen
Zink heeft een synergetische werking met koper. Een hoge zinkdosering kan een ongunstig effect hebben op het kopergehalte in het lichaam. Het wordt hierbij aangeraden ook koper te suppleren om koperdeficiëntie te voorkomen en een goede balans te behouden tussen beide spoorelementen (26). Daarnaast kan zinksuppletie de opname van magnesium belemmeren en de magnesiumstatus verminderen (27). Bovendien kan een calcium supplement de opname van zink beperken (28). Tenslotte kan de zinkabsorptie worden gehinderd door gelijktijdige suppletie met chroom (29).

Conclusie en toekomstige onderzoeken

Zink is aanwezig in alle lichaamscellen en is daardoor een essentieel sporenelement (1,5). Het speelt een belangrijke rol voor het immuunsysteem, voor de groei en ontwikkeling, de energieproductie en de hartgezondheid (3,4,6,7,9). Daarnaast draagt dit mineraal bij aan het gezichtsvermogen, een gezonde huid en gezond haar (14,16,17,19). Zink is bovendien belangrijk voor de hersenwerking waarbij het cognitief vermogen en de gemoedstoestand door dit mineraal worden ondersteund (1). Uit onderzoek zijn gunstige effecten gebleken van zinksuppletie bij depressie waarbij een verhoogde zinkstatus een afname liet zien van de symptomen van depressie (10). Meerdere wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat zink een ontstekingsremmende werking heeft en dat de zinkbalans in het lichaam verband houdt met verschillende gezondheidsaandoeningen (2,4,5,6,7,8).

De zinkbehoefte van mannen is doorgaans hoger. Studies hebben uitgewezen dat het de vruchtbaarheid bij mannen helpt verbeteren met een verhoogd testosterongehalte en toegenomen zaadvolume (12,13). In combinatie met selenium liet zink bovendien verbetering zien voor de prostaatgezondheid (21). Voor zowel volwassenen als kinderen is zink een cruciaal mineraal. Tijdens de zwangerschap of lactatieperiode kan er een verhoogde zinkbehoefte zijn. Daarnaast hebben veganisten of vegetariërs meer kans op een zinktekort (23). Opname van zink gebeurt namelijk vooral via voeding van dierlijke herkomst, zoals vlees, vis en zuivel. Peulvruchten, noten, pitten, zaden en volkoren granen zijn goede plantaardige bronnen van dit mineraal.
Een lage zinkstatus - dat wordt vastgesteld aan de hand van symptomen - kan worden aangevuld met zinksuppletie. De keuze voor de juiste vorm van suppletie en inachtneming van de aanbevolen dagelijkse dosering is van belang. Zinkmethionine is een veelgebruikt supplement met een hoge biologische beschikbaarheid (25).
Zink heeft interactie met koper waarbij een hoge dosering een nadelig effect kan hebben op de koperstatus (26). Daarnaast heeft het een synergetische werking met vitamine C als ook met selenium waardoor ze in gecombineerd gebruik het immuunysteem helpen ondersteunen (21,22).

Toekomstige onderzoeken
Uit studies is gebleken dat zink de bloedglucose kan verlagen en de insulinespiegels kan verhogen (30). Er is echter aanvullend onderzoek nodig naar de antidiabetische effecten van zinksuppletie. Daarnaast bestaat er toenemende interesse voor de rol van zink als beschermer tegen neurotoxiciteit. Het zou een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van neurologische aandoeningen, zoals Alzheimer (31). Meer onderzoek is gewenst.