Titaniumdioxide (CI 77891): veelgebruikt, maar ook omstreden

Titaniumdioxide, ook wel bekend onder het additiefnummer CI 77891, is een wit pigment dat veel wordt gebruikt in allerlei producten: van tandpasta en zonnebrand tot medicijnen en voedingsmiddelen. Hoewel het op het eerste gezicht een onschuldig ingrediënt lijkt, zijn er de laatste jaren steeds meer vragen over de veiligheid. Wat is titaniumdioxide precies en is titaniumdioxide schadelijk of zelfs gevaarlijk?

Titaniumdioxide is een natuurlijk voorkomende oxide van het metaal titanium. Het wordt al decennialang gebruikt als witmaker vanwege zijn sterke dekking en helderheid. In de industrie staat het bekend als CI 77891 en het komt voor in poedervorm.

Vanwege de hoge brekingsindex en het vermogen om UV-straling te weerkaatsen, is titaniumdioxide een populaire toevoeging in cosmetica zoals foundation, zonnebrand en tandpasta. Ook in medicijnen, tabletten, kauwgom en zelfs sommige voedingsmiddelen werd het jarenlang toegevoegd als kleurstof onder E-nummer E171. Inmiddels is het gebruik in voeding in de EU verboden, maar in andere toepassingen is het nog toegestaan.

In verzorgingsproducten is titaniumdioxide in cosmetica vooral bekend als mineraal zonnefilter. Het helpt UV-stralen te weerkaatsen en wordt vaak gekozen in natuurlijke zonnebrandproducten als alternatief voor chemische filters. Daarnaast wordt het ook gebruikt in make-up om een dekkende, egale finish te geven en als kleurpigment in witte crèmes, lotions en tandpasta. In deze toepassingen blijft titaniumdioxide op de huid liggen en wordt het nauwelijks opgenomen, wat het relatief veilig maakt. Toch is er bezorgdheid wanneer het gaat om nanodeeltjes. Sommige producten bevatten titaniumdioxide in nano-vorm, die mogelijk via beschadigde huid of inademing risico’s zouden kunnen vormen. Fabrikanten moeten daarom aangeven of titaniumdioxide in hun product aanwezig is in nanoformaat. Voor producten die je niet inademt of inslikt, zoals zonnebrand, wordt het gebruik nog als veilig beschouwd.

Titaniumdioxide in medicijnen wordt vooral gebruikt als kleurstof en om pillen een wit omhulsel te geven. Het heeft geen werkzame functie, maar is een hulpstof die bijdraagt aan de herkenbaarheid, stabiliteit en houdbaarheid van een geneesmiddel. 

Hoewel titaniumdioxide dus in voeding verboden is vanwege zorgen over de mogelijke invloed op het DNA en de darmgezondheid, is het in medicijnen nog steeds toegestaan. Dit komt doordat er op dit moment nog onvoldoende alternatieven beschikbaar zijn die even effectief zijn als hulpstof. Toch zijn er discussies gaande over de veiligheid op lange termijn, zeker bij langdurig gebruik of bij mensen die veel medicijnen slikken. De roep om alternatieven wordt dan ook steeds groter.

De vraag of titaniumdioxide schadelijk of zelfs gevaarlijk is, hangt af van de toepassing en de vorm waarin het wordt gebruikt. In poedervorm en vooral bij inademing kan titaniumdioxide mogelijk kankerverwekkend zijn. Om die reden is het gebruik in sprays en poeders die kunnen worden ingeademd extra gereguleerd.

Als voedingsadditief is titaniumdioxide (E171) sinds 2022 verboden in de EU. Uit studies bleek namelijk dat het zich kan ophopen in het lichaam en op de lange termijn mogelijk schade aan het DNA kan veroorzaken. Ondanks dat er nog geen sluitend bewijs was voor acute gezondheidsschade, werd het risico niet langer als aanvaardbaar beschouwd.

In cosmetica en medicijnen blijft titaniumdioxide wel toegestaan, maar onder strenge voorwaarden. Daarbij geldt: hoe groter de deeltjes, hoe kleiner het risico. Vooral de nano-vorm van titaniumdioxide ligt onder vuur vanwege zijn mogelijke opname in het lichaam.

Wil je titaniumdioxide vermijden, let dan goed op de ingrediëntenlijst van producten. Het wordt vermeld als CI 77891, titanium dioxide of in medicijnen soms als ‘kleurstof E171’. Steeds meer merken kiezen bewust voor alternatieven, en er zijn inmiddels cosmetica en supplementen te vinden die volledig vrij zijn van titaniumdioxide.