Eat, absorb, starve and repeat: de kracht van metabole flexibiliteit

Geïnspireerd op de column van Natura Foundation. Column Fien Demeulemeester: Eat, absorb, starve and repeat.

Ons lichaam beschikt over een ingenieus systeem om zich aan te passen aan drie voedingssituaties: eten, vasten en hongersnood. Dit patroon van eat, absorb, starve and repeat vormt de basis van metabole flexibiliteit en speelt een cruciale rol in onze gezondheid. Hier bespreken we de drie metabole statussen, hun unieke kenmerken en hoe ze bijdragen aan een evenwichtig leven.

Tijdens het eten schakelt je lichaam over naar de postprandiale status. Dit is een dynamische periode waarin voedingsstoffen uit het maag-darmkanaal worden verteerd, ziektekiemen worden geneutraliseerd en hormonen, zoals insuline, worden geproduceerd. Een interessant proces in deze fase is de postprandiale inflammatie: een tijdelijke ontstekingsreactie die het lichaam voorbereidt op het verwerken van voedsel en het bestrijden van mogelijke pathogenen.

In onze moderne maatschappij, waar veel mensen meerdere keren per dag eten of snacken, kan deze toestand langdurig aanhouden, soms wel 16 uur per dag. Dit kan leiden tot een chronische laaggradige ontsteking, wat belastend is voor het lichaam en de gezondheid kan ondermijnen. Daarom is het belangrijk om de duur van deze status te beperken door bewust te eten en overmatige snackmomenten te vermijden.

Na een maaltijd, zodra de voedingsstoffen zijn verteerd en opgenomen, gaat je lichaam over in de postabsorptieve of nuchtere status. Deze fase begint ongeveer zes uur na de laatste maaltijd en stelt het lichaam in staat om opgeslagen glycogeen als energiebron te gebruiken. Vetweefsel levert in deze periode vetzuren als alternatieve brandstof voor organen zoals spieren, de lever en de nieren.

De nuchtere status is ideaal voor groei- en herstelprocessen. Het lichaam gebruikt deze fase om cellen te repareren, afvalstoffen af te breken en reserves aan te vullen. Om optimaal van deze toestand te profiteren, is het belangrijk om elke nacht minimaal 12 uur in een nuchtere toestand door te brengen. Dit kan worden bereikt door vroeg te dineren en tussendoortjes na het avondeten te vermijden. Onvoldoende tijd in deze status kan herstelprocessen belemmeren en de gezondheid negatief beïnvloeden.

In onze welvaartsmaatschappij komt echte hongersnood zelden voor, maar het lichaam is geëvolueerd om hiermee om te gaan. Na enkele dagen zonder voeding schakelt het lichaam over op ketonen, die uit vetten worden geproduceerd, als primaire energiebron. Dit beschermt spieren en zorgt ervoor dat hersenen en hart blijven functioneren. Hoewel langdurige hongersnood schadelijk kan zijn door spierafbraak, kan kortdurend vasten (bijvoorbeeld 2-3 dagen) juist gezondheidsvoordelen bieden. Ketonen worden vaak in verband gebracht met verbeterde cognitieve functies en een verminderde eetlust. Deze fase kan daarom bijdragen aan metabole flexibiliteit en welzijn.

Het regelmatig doorlopen van alle drie de metabole statussen helpt het lichaam flexibel en gezond te blijven. Als je voortdurend in de postprandiale status verkeert, verlies je metabole flexibiliteit, wat het risico op aandoeningen zoals obesitas en diabetes type 2 vergroot. Om dit te voorkomen, kun je ervoor kiezen om maximaal drie maaltijden per dag te eten en minstens 12 uur per nacht te vasten. Daarnaast kan het waardevol zijn om enkele keren per jaar 2-3 dagen achtereen te vasten om de voordelen van de hongersnood status te benutten. Door bewust om te gaan met eten en vasten, ondersteun je jouw lichaam optimaal en blijf je in balans.