De kwaliteit van Lamberts voedingssupplementen: HACCP vs. GMP

De kwaliteit van een voedingssupplement wordt grotendeels bepaald door de productiemethode. Meer inzicht in de verschillende productiemethoden stelt je in staat om vooraf een weloverwogen keuze te maken over welke voedingssupplementen geschikt zijn om mee te werken.

In ons vakgebied komen we dagelijks in contact met patiënten die bij ons aankloppen met hun vragen. Tijdens onze opleiding worden we goed voorbereid op deze interacties en leren we hoe we hier op een verantwoorde manier mee omgaan. Verplichte nascholing, bijscholing en tuchtrecht dragen bij aan de kwaliteitsbewaking van deze zorg. Echter, tijdens de opleiding wordt aanzienlijk minder aandacht besteed aan de producten die we dagelijks gebruiken en voorschrijven. Toch is ook hier kwaliteit van groot belang. Maar hoe kunnen we de vele beschikbare producten op een verantwoorde manier beoordelen?

Gelukkig zijn er enkele criteria die inzicht geven in de basiskwaliteit van een voedingssupplement of kruidenpreparaat. Belangrijke factoren om rekening mee te houden zijn onder andere:

• Productiemethode
• Keuze voor een capsule of een tablet
• Bereidingsprotocollen en -verhoudingen
• Berekening van de elementaire waarden en de consequenties daarvan
• Onderzoek en/of monografieën

Van deze punten is de productiemethode een van de eenvoudigste manieren om snel een inschatting te maken van de verwachte eindkwaliteit van een voedingssupplement.

In Nederland zijn producenten van voedingssupplementen wettelijk verplicht om minimaal te voldoen aan HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points). Dit systeem helpt bij het identificeren en beheersen van potentiële risico’s die kunnen optreden tijdens de productie, verpakking en distributie van voedingssupplementen. HACCP is vooral een preventief systeem dat door bedrijven zelf moet worden toegepast om gezondheidsrisico’s in bereidings- en behandelingsprocessen op te sporen en beheersbaar te maken. Hierdoor wordt de veiligheid van het eindproduct gewaarborgd.

Een goed uitgewerkt HACCP-systeem is gebaseerd op zeven kernprincipes:

• Identificatie van alle potentiële gevaren
• Kritische beheerspunten (CCP's) vaststellen; de punten in het proces waar het risico beperkt of voorkomen kan worden
• Bepalen van de kritische grenzen per CCP
• Vaststellen hoe de CCP's bewaakt worden
• Per CCP de correctieve acties vastleggen; die moeten leiden tot het herstel van de veiligheid
• Voer een periodieke controle uit om na te gaan of de HACCP aanpak goed werkt
• Documenteren en registreren van aanpassingen en correcties

Sommige bedrijven produceren niet alleen voedingssupplementen, maar ook geneesmiddelen. Naast de vereiste vergunningen en naleving van HACCP, beschikken deze bedrijven vaak over een GMP-vergunning (Good Manufacturing Practices), die geldt voor de productie van geneesmiddelen. Dit betekent dat ze aanvullende kwaliteitsnormen hanteren, wat extra voordelen biedt bij de productie van voedingssupplementen.

Good Manufacturing Practices (GMP) is een kwaliteitsborgingssysteem dat wordt toegepast in de farmaceutische, cosmetische en voedingsmiddelenindustrie. Het richt zich op het nauwkeurig vastleggen van hoe en onder welke omstandigheden een product wordt geproduceerd. Tijdens het productieproces worden alle grondstoffen, tussenproducten en eindproducten gecontroleerd, terwijl elke stap gedocumenteerd wordt in het bereidingsprotocol. Enkele basisprincipes binnen GMP zijn:

• Alle grondstoffen en verpakkingsmaterialen zijn vastgelegd en moeten voldoen aan de specificaties;
• De kwaliteit van zowel de grondstoffen als de eindproducten wordt grondig getest;
• Alle procedures zijn vastgelegd in Standard Operating Procedures (SOP’s) en het productieproces van elke batch wordt geregistreerd in het chargebereidingsprotocol;
• Personeel is gekwalificeerd en getraind voor hun specifieke taken;
• Fabrieks- en productieomstandigheden zijn ontworpen en worden gecontroleerd om verontreiniging en verwisselingen te voorkomen;
• Wijzigingen in werkvoorschriften en eventuele afwijkingen van de vastgelegde procedures worden nauwkeurig gedocumenteerd;
• De eindverantwoordelijke voor de productkwaliteit is duidelijk toegewezen.

Wanneer een bedrijf beschikt over een GMP vergunning, kunnen gevalideerde processen voor geneesmiddelen ook worden ingezet voor de productie van voedingssupplementen. Dit geldt met name bij het selecteren en afwegen van grondstoffen en tijdens het mengproces, waarbij verschillende grondstoffen worden samengevoegd tot een homogeen poeder. Het systeem garandeert dat de juiste hoeveelheid van elke stof wordt gebruikt, wat voorkomt dat onveilige hoeveelheden of verkeerde ingrediënten in het eindproduct terechtkomen. Bovendien verloopt deze controle volledig onafhankelijk van de operator. Tijdens het mengproces wordt een actieve component als marker gebruikt om te verifiëren dat het homogenisatieproces correct verloopt. Dit garandeert dat het eindproduct een volledig homogeen poeder is. In combinatie met de juiste hulpstoffen is dit de enige manier om een gelijkmatige verdeling van de grondstoffen te waarborgen, zodat elke tablet of capsule exact de opgegeven samenstelling bevat. Operators die betrokken zijn bij de productie van voedingssupplementen zijn binnen deze bedrijven GMP opgeleid. Hierdoor wordt het volledige productieproces voor voedingssupplementen op een hoger niveau uitgevoerd.

Naast de standaard kwaliteitssystemen en waarborging zoals HACCP en FSSC22000, onderscheidt GMP zich verder in positieve zin op de onderstaande gebieden:

• Verplichte validatie van apparatuur bij aanschaf en vervolgens elke drie jaar;
• Verplicht aantonen dat alle productiestappen onder controle zijn, waarbij de fabrikant verplicht is aan te tonen dat het eindproduct (tabletten of capsules) bij vrijgave een homogene verdeling heeft en de meetwaarden binnen een strikte bandbreedte van ±5% blijven;
• Verplichte identificatie van grondstoffen die zijn gebruikt bij de bereiding van het voedingssupplement of het kruidenpreparaat;
• Verplichte luchtkwaliteitscontrole. Producten die onder GMP-normen worden geproduceerd, worden bereid in A of D ruimtes (tegenwoordig binnen de NEN normen beschreven als ISO-klasse). In deze ruimtes wordt de luchtkwaliteit incidenteel of continu gemeten, om microbiële contaminatie via de lucht tot een minimum te beperken.

Voedingssupplementen die onder GMP-condities worden geproduceerd, zijn minder onderhevig aan variaties dankzij een stabiele en streng gecontroleerde productieomgeving. Dit maakt het mogelijk om consistent de hoge kwaliteit van elke batch te garanderen. Zonder deze GMP-richtlijnen wordt het aanzienlijk moeilijker om consistente productkwaliteit te waarborgen. Door gevalideerde GMP-productieprocessen te combineren met goed opgeleide operators, wordt de algehele kwaliteit en veiligheid van voedingssupplementen optimaal geborgd.

Betrouwbaarheid is een van de fundamenten binnen ons vakgebied. Daarom is het essentieel om continu te investeren in na- en bijscholing, maar ook in de voortdurende beoordeling van producten die in de praktijk worden gebruikt. De samenstelling en dosering van grondstoffen moeten perfect aansluiten op het gewenste kwaliteitsniveau en, waar mogelijk, worden ondersteund door wetenschappelijke documentatie. De daadwerkelijke waarde van voedingssupplementen en kruiden wordt grotendeels bepaald door factoren zoals zuiverheid, potentie (dosering), herkomst van de ingrediënten en de toegepaste productiemethode. Een hoogwaardige productkwaliteit wordt gewaarborgd door een effectief HACCP-systeem, in combinatie met productie onder de strikte richtlijnen van Good Manufacturing Practices (GMP), waar mogelijk.